ساخت و راه‌اندازی سد ایلیسو در ترکیه و پدیده ریزگردها در ایران: اولویت اصول مرتبط با حقوق بین‌الملل محیط‌ زیست

احداث سدهای بزرگ بر روی رودخانه‌های بین‌المللی در قالب پروژه‌های تولید نیروی برقآبی دارای آثار متعددی است که لزوم رعایت مقررات حقوق بین‌الملل محیط‌زیست، یکی از ابعاد مهم آن محسوب می‌شود. در مواردی که احداث یک سد در قلمروی سرزمینی یک دولت، با احتمال فراوان، آثار عمده و مخرب فرامرزی برای محیط‌زیست سایر دولت‌ها ایجاد می‌کند، تقابل ادعاهای متعارض، امری اجتناب ‌ناپذیر است. درحالی‌که دولت سازنده سد، به منافع حاصل از احداث آندر چارچوب اصل صلاحیت سرزمینی خود استناد می‌جوید، دولت‌های همسایه ممکن است ادعای آثار زیان‌بار فرامرزی سد را برای محیط‌زیست خود مطرح کرده و خواستار رعایت مقررات مرتبط حقوق بین‌الملل محیط‌زیست باشند. در ارتباط با سد ایلیسو، ادعا شده و احتمال می‌رود ساخت و بهره‌برداری از این سد، در تشدید پدیده ریز گردها در کشورهای همسایه به‌ویژه ایران، اثرگذار باشد. سوالی که مطرح می‌شود، این است که دولت‌ها در اجرای پروژه‌های ملی از جمله احداث سد، چه اصولی از حقوق بین‌الملل محیط‌زیست را باید در اولویت و مورد رعایت قرار دهند؟ این مقاله تلاش می‌کند تا رویکرد نظام حقوق بین‌الملل را در اولویت‌بخشی به رعایت اصول حقوق بین‌الملل محیط‌زیست در اجرای پروژه‌های ملی تبیین کند.

The Construction and Operation of the Ilisu Dam in Turkey and the Dust Haze Phenomenon in Iran: Supremacy of Relevant Principles of International Environmental Law

Large dam construction on international Rivers in the context of hydroelectric energy generation projects, have different effects that stay within the bounds of international environmental law.  In The case in which dam construction in the realm of the territory of a state most probably will cause main and adverse impacts on the environment of other states, conflict of competing claims is inevitable. While the state that constructs the dam rely on its benefits in the context of the principle of territorial jurisdiction, neighboring states may claim adverse transboundary impacts of the dam for their environment and request compliance with relevant regulations of international environmental law.  As regards Ilisu Dam, it has been claimed and seems probably that the construction and operationof such facility, will likely intensify the dust haze phenomenon in neighboring countries especially in Iran. The question that arises is that which principles of international environmental law should be observed and acquire the priority by governments in implementation of national projects, including the construction of a dam. This article attempts to show the approach of international environmental law in granting priority to the observance of principles of international environmental law in the implementation of national projects.