مداد الخطوط: رسالۀ مجعولِ منسوب به میرعلی هروی

«مداد الخطوط» یکی از رسالات مشهور در آموزش خوشنویسی است که به‌واسطهٔ انتساب آن به میرعلی هروی در میان محققان و خوشنویسان معاصر اعتبار یافته و مورد استفاده و استناد مکرر قرار گرفته است. مقالهٔ حاضر به بررسی اصالت محتوایی و مسئلهٔ انتساب این رساله می‌پردازد. طبق این بررسی، «مداد الخطوط» رساله‌ای جعلی به‌نام میرعلی هروی است که متن آن اقتباسی ناشیانه و آشفته از دیگر رسالات خوشنویسی است. عمدهٔ متن این رساله برگرفته از «سواد الخط» مجنون رفیقی هروی است که با مطالبی از دیگر رسالات خوشنویسی، از جمله «رسم الخط» مجنون رفیقی هروی، «اصول خط» عبدالله صیرفی، و «اصول و قواعد خطوط سته» از فتح‌الله سبزواری آمیخته است. باور به اصالتِ «مداد الخطوط» تحلیل‌هایی نادرست را به‌ویژه دربارهٔ احوال و آثار میرعلی هروی و سلطانعلی مشهدی از سوی محققان خوشنویسی رقم زده است.

midād al-khutūṭ: a fictitious treatise ascribed to mīr ʿalī hiraw

as a famous treatise in teaching calligraphy, “midād al-khutūṭ” has been frequently used and referred to by contemporary scholars and calligraphers as a result of being a work ascribed to mīr-‘alī hirawī, the prominent persian calligrapher. the present essay would test the authenticity of such a work and reassess this treatise’s status in the history of calligraphy. the results indicate that “midād al-khutūṭ” is not a genuine treatise and not a work by mīr-‘alī hirawī, but a poor, disorderly adaptation of other treatises in calligraphy. the major part of this work has been taken from “savād al-khaṭ” by majnūn rafīḳī hirawī, mingled with some notes and subject matters from other treatises, including “rasm al-khaṭ” by majnun rafiḳi hirawī, “usūl-i khaṭ” by ‘abd allāh ṣayrafī and “usūl wa ḳawā’id-i khuṭūṭ-i sitta” by fath allāh sabziwāri. belief in the authenticity of “midād al-khutūṭ” treatise has brought about some false evaluations and analyses, especially of mīr ʿalī hirawī’s and sulṭān ῾ali mashhadi life and career by scholars in the field of calligraphy.