شاخصه‌های رویکرد صورت‌گرایی روسی در عیار الشعر ابن‌طباطبا

ابن‌طباطبا، ناقد برجسته‌ ادب عربی قرن چهارم هجری، در اثرش عیار الشعر شیوه‌ای متمایز را در پرداختن به نقد ادب عربی در قیاس با آثار ناقدان هم‌عصر و گذشتگان خود و حتی ناقدان پس از خود پی گرفته است. ابن‌طباطبا به‌طور خاص به شعر به‌عنوان صنعتی هنری پرداخته و ساختار و نظم شعری را محور اصلی بحث خویش قرار داده است، به‌گونه‌ای‌که از لا‌به‌لای گفته‌های وی می‌توان تفاوت ظریف میان گونه‌های متفاوت ادبی همچون نظم و نثر و شعر را استنباط کرد. حال از آنجایی‌که تمرکز ابن‌طباطبا بر صناعت شعری است و، از طرفی، برخی پژوهشگران بر این اعتقادند نقد قدیم عربی نقدی است صورت‌گرا، کوشیده‌ایم با استناد به آراء نقدی ابن‌طباطبا در عیار‌الشعر در چهار‌چوب اصول صورت‌گرایی روسی نشان دهیم چه میزان می‌توان ابن‌طباطبا را مشمول این حکم کلی دانست و وی را ناقدی با رویکرد صورت‌گرایی تلقی کرد. همچنین، چه میزان شواهد موجود در عیار الشعر این فرضیه را، که نقد ادبی عربی قدیم نقدی است صورت‌گرا، تقویت می‌کند. بنابر‌این، در این پژوهش آراء نقدی ابن‌طباطبا با استقراء شواهدی از کتاب عیار الشعر بر‌اساس شاخصه‌های اصلی رویکرد صورت‌گرایی روسی و با روش تحلیل محتوایی به بحث گذاشته شد. نتیجه‌ پژوهش نشان داد ابن‌طباطبا در راس ناقدانی قرار دارد که رویکردی صورت‌گرایی دارند و آراء نقدی وی این فرضیه را، که نقد قدیم عربی نقدی صورت‌گراست، بیش از پیش تقویت می‌کند.

the characteristics of the russian formalism approach in the book ayar ol-she’r of ibn tabataba al-alawi

the prominent arabic literature critic of the 4th century ah, ibn tabataba al-alawi, had a distinctive way of critiquing arabic literature in his work &ayar ol-she’r.& unlike his contemporaries and predecessors, he focused on poetry as an artistic industry, emphasizing the structure and order of poetry. through his statements, he highlighted the subtle distinctions between various literary forms such as verse, prose, and poetry. some scholars view old arabic criticism as form-oriented. this analysis aims to explore ibn tabataba’s critical views within the framework of russian formalism to determine if he can be considered a formalist critic. the research examines how ibn tabataba’s opinions align with formalist principles and whether they support the idea that ancient arabic literary criticism is formalistic. the study concludes that ibn tabataba’s critical approach aligns with formalism, reinforcing the notion that old arabic criticism is form-oriented.