خوانش تطبیقی بازتاب هویت در رمان نوجوان عربی و فارسی براساس نظریه اریک اریکسون (مطالعه موردی: فاتن و هستی)

در این پژوهش به بررسی هویت در دو رمان نوجوان عربی و فارسی براساس نظریه رشد روانی‌اجتماعی اریک هامبورگر اریکسون پرداخته شده است. در این نظریه، نوجوانی در مرحله پنجم قرار دارد و چالش اصلی این دوران بحران هویت؛ البته نه به معنای مخاطره‌آمیز آن است. دو رمان بررسی‌شده عبارت‌اند از: «فاتن»، اثر فاطمه شرف‌الدین نویسنده‌ لبنانی و «هستی»، اثر فرهاد حسن‌زاده نویسنده‌ ایرانی. فاتن در فضای جنگ داخلی لبنان (1985) و هستی در اوایل جنگ ایران و عراق (1980) روایت می‌شود و شخصیت‌های اصلی در هر دو، دختران نوجوان هستند. در رمان‌های نوجوان شرف‌الدین به تحلیل و نقد اوضاع اجتماعی‌ لبنان، پرداخته می‌شود و در رمان‌های نوجوان حسن‌زاده رویکرد توانمندسازی و آگاهی‌بخشی به دختران به‌صورت برجسته‌ای نمود دارد. پژوهش‌ها از یک‌سو بر اهمیت مرحله‌ نوجوانی و ضرورت شکل‌گیری هویتِ موفق در این مرحله تاکید دارد و از سوی دیگر، غفلت پژوهشگران ادبی از این دوران را نشان می‌دهد؛ به همین دلیل در پژوهش حاضر، با بهره‌گیری از نظریه‌ اریکسون و با استفاده از روش توصیفی-‌تحلیلی و با رویکرد ادبیات تطبیقی، این دو اثر بررسی شد. نتایج پژوهش نشان می‌دهد، در رمان‌های فاتن و هستی، ویژگی‌های نوجوان براساس نظریه رشد روانی‌اجتماعی اریکسون در سه دسته‌بندی قرار می‌گیرد: 1. بحران هویت؛ 2. هویت‌یابی که خود شامل زیرمجموعه‌های همانندسازی، دریافت حمایت از جامعه، اعتراض نوجوان به نظام ارزشی بزرگ‌سالان و عشق در نوجوانی است؛ 3. تعهد. از بررسی جایگاه هویت و چالش‌های هویتی نوجوانان در رمان‌های فاتن و هستی، نتیجه‌گیری می‌شود که ترغیب جدی مخاطب نوجوان به کسب هویت سالم و موفق از طریق تحصیل، مطالعه و معاشرت با افراد شایسته، هدف اصلی دو رمان است.

comparative reading of identity reflection in arabic &persian young adult novels based on erik erikson’’’’s theory (case study: faten and hasti)

in the present study, identity has been examined in two arabic and persian young adult novels based on erik erikson’’s theory of psychosocial development. according to this theory, adolescence is the fifth stage of development, and the primary challenge of this stage is the identity crisis, although not in its critical sense. the two novels studied are &faten& by lebanese writer fatima sharafeddin and &hasti& by iranian writer farhad hassanzadeh. &faten& is set during the lebanese civil war, while &hasti& takes place at the beginning of the iran-iraq war, with young girls as the main characters in both stories. sharafeddin’’s young adult novels primarily focus on analyzing and critiquing the social situation in lebanon, while hassanzadeh’’s approach in young adult novels is to empower and inform girls. this study highlights the significance of the adolescent stage and stresses the importance of establishing a successful identity during this period, pointing out literary researchers’’ neglect of this stage. therefore, this study aims to explore these two literary works using erikson’’s theory, a descriptive-analytical method, and a comparative literature approach.the research findings indicate that characteristics of adolescence in both novels can be categorized into three groups based on erikson’’s theory: identity crisis; identity-seeking, which includes identification, societal support, adolescents’’ resistance to adult value systems, and love during adolescence; and fidelity. by examining the role of identity and challenges faced by adolescents in these novels, it can be concluded that their main objective is to encourage young readers to develop a successful identity through education, learning, and interacting with knowledgeable individuals.