جستارهای زبانی در قصیده اطبق دُجی سروده محمد مهدی جواهری با رویکرد آشنایی زدایی آوایی، واژگانی و نحوی

محمد مهدی جواهری شاعر معاصر عراق، از پیشگامان شعر ملی و از احیاگران شعر قدیم به شمار می‌آید. محتوای اشعار جواهری، درآمیخته با انواع شگردهای زبانی است. او با اعتقاد به اینکه زبان یک شاعر، موثرترین سلاح برای بیان اندیشه‌های اوست؛ از شگردهای زبانی متنوعی بهره گرفت. قدرت تاثیرگذاری اشعار جواهری و پیامدهایی که به همراه داشته است؛ از مسالۀ مهم در ارزیابی آثار اوست. اما باید دید جواهری از چه شیوه‌هایی جهت ارائه مقصود خود بهره گرفته و به چه خلاقیت‌ها و نوآوری‌هایی دست یافته است؟ پژوهش حاضر کوشیده است به روش توصیفی تحلیلی و بر مبنای نظریۀ‌ آشنایی‌زدایی، شواهدی از انواع آشنایی‌زدایی را در قصیدۀ «اطبق دجی» ارائه دهد. هدف این پژوهش، شناساندن شگردهای آشنایی‌زدایی در اشعار جواهری و دست‌یابی به نوآوری‌های شاعر از منظر زیباشناختی به عنوان نمونه‌ای از ادبیات معاصر عراق است. یافته‌های پژوهش بیانگر آن است که انواع آشنایی‌زدایی اعم از آوایی، واژگانی و نحوی در این قصیده به کار گرفته شده است. جواهری با تنوع در کاربست هنرسازه‌ها اعم از تکرار، حذف، فاصله، تقدیم و تاخیر و نمادها؛ فضای مناسبی را برای تامل و برانگیختن احساس و عاطفۀ مخاطب گشود. در بین انواع آشنایی‌زدایی، اسلوب«تکرار» با شیوه‌های متنوعی مانند تکرار مصوت، صامت، واژه، ترکیب‌ها، اشتقاق و عبارات و با هدف افزایش موسیقی شعر و توازن آوایی و تاکید بر اندیشه؛ بیشترین بسامد را دارد. میل ذاتی جواهری به اسلوب زیباشناسی و دقت شاعر در گزینش واژگان مناسب، عامل مهمی در سبک شعری اوست. تناسب اجزای عبارات و واژگان در هم‌نشینی با یکدیگر و در آمیختن چندین اسلوب و فن از بارزترین شگرد جواهری در این قصیده است.

linguistic essays in the ode atbeq doji composed by mohammad mehdi javaheri with the approach of phonetic, lexical, syntactic de-familiarization

the effort of poets to present a magnificent literary text, both in terms of language and content, is valuable. many poets, using various aesthetic methods, have differentiated their poetic language and thus have left the greatest impact on the audience. mohammad mehdi javaheri is one of the poets whose poems are of great importance both in terms of content and structure. although he has used most of his poems in the service of the political and social purposes of the homeland; he did not neglect the formal beauties of the text. but the question is what tricks have javaheri used to highlight and perpetuate his poems? the present study has tried to provide evidence of lexical, and syntactic abnormalities in the poem »atbeg doja« based on the theory of de-familiarization and the analytical-descriptive method. jawaheri’s innate desire to use his aesthetic style and sensitivity in choosing words is an essential factor in his poetic style. with his skill, he establishes coherence between the word and the content, and finally between all the components of the sentence, and finally, he presents a melodic poem in a beautiful style to the reader. this research aims to identify the methods of defamiliarization in javaheri's poems and achieve the poet's innovations from an aesthetic point of view as an example of contemporary iraqi literature. the results have shown that types of defamiliarization including phonetic, lexical and syntactic, can be seen in this poem. in the meantime, phonetic defamiliarization and the repetition style with the highest frequency are one of the most important features of regularization and phonetic balance in this poem. javaheri intended to use a variety of language tools such as repetition, presentation, and delay and the innovations he created in the construction of words and sentences; guide the audience's mind to the inner messages of the text, in addition to preserving the literary character of the poem.