تقدیس درخت در رمان «درخت انجیر معابد» و «دومة ود حامد»

احمد محمود و طیب صالح در این دو اثر خود، ناکجاآبادی آفریده اند که مردمانش دل در گرو درختی داشته اند. احمد محمود در درخت انجیر معابد، تصویری از یک جامعه ترسیم کرده که افراد آن سخت به معجزه گری و قدسیت درخت ایمان آورده و درخت را به نماد باورها و اعتقادات آیینی این مردمان خوش باور تبدیل کرده ا ند و در این راستا اقدام به انجام اعمال و مناسکی کرده اند که در عرف ادیان الهی شایسته نیست برای غیر خدا انجام گیرد. کارهایی همچون: درمان خواهی بیماران، استغاثه، نذر و نیاز، حاجت طلبی و مناجات و.... هیچ‌کس جرات مخالفت با درخت یا حق انکار قدسیت درخت را نداشته؛ و هر صدایی که از این غرض، سخن می گفته در گلو خفه می شده است.مشابه این سرسپردگی ها و امید بستن ها و شفاجویی ها را طیب صالح در داستان «دومة ود حامد» آورده است. دومة ود حامد درخت بی‌ثمری است که مثل انجیر معابد در باور مردمان موقعیتی شبه خدایی یافته بود؛ به‌گونه‌ای که مردم آن را طواف می کردند، به درگاهش راز و نیاز می بردند، برای آن نذر و قربانی انجام می دادند و هیچ مخالفتی با آن را برنمی‌تابیدند. در این مقاله بنا داریم با روشی توصیفی – تحلیلی به واکاوی بن مایه تقدیس درخت در این دو داستان بپردازیم تا ضمن اشاره به اسطوره ها و کهن‌الگوهای بیان کننده نوع ارتباط انسان با درخت، به تبیین زمینه ها و انگیزه های تقدیس درخت بپردازیم و روشن کنیم که چرا و چگونه یک عنصر ذاتاً نامقدس تقدس می یابد؟ و چه سازوکاری به کار بسته می شود تا این مهم محقق شود؟ نتایج کار نشان می دهد که تقدس درخت در رمان درخت انجیر معابد شدیدتر از داستان دومة ود حامد است و مناسبات پیرامون آن پر دامنه تر می باشد

Sanctification of Trees in ‘The Fig Tree of the Temples’ and ‘Doumat wad Hamid’

In their ’Derakhte Anjire Ma’abed’ (The Fig Tree of the Temples) and ’Doumat wad Hamid,’ Ahmad Mahmoud and Tayeb Salih, respectively, created lands of nowhere, in which people show deep affection to a tree. Ahmad Mahmoud depicts a society in which people believe in the sanctification and miraculous power of a tree. It turned into the symbol of the beliefs and religious rituals of the people. Accordingly, they perform rituals that in divine religions are not appropriate to be carried out for anybody except for God. They, for instance, ask for the cure of the sick, pray the tree, impetrate, and pray it. Nobody dares oppose or deny the sanctity of the tree, and any opposition nipped in the bud. Similar devotions and seeking cure are also present in Tayeb Salih’sDoumat wad Hamid’. Document wad Hamid is a fruitless tree, which, like the fig tree, has become sanctified. People perform Tawaf around and make vows and sacrifice lambs for it. No opposition tolerated here too. The present paper applies a descriptive approach to study tree sanctification in these stories to highlight the myths and archetypes pointing out the relation between man and tree and finding the grounds and motivations for tree sanctification, finding how an element that is not intrinsically sacred becomes sanctified and determining which mechanisms used to achieve this. The findings show that the tree’s sanctification is stronger in ’The Fig Tree of the Temples’ than in ’Doumat wad Hamid,’ and it has heftier relations.