بررسی ویژگی‌های ساختاری و خاک در جنگل‌های کوهستانی (مطالعه موردی: هواره خول بانه)

سابقه و هدف: حدود 23 درصد از پوشش جنگلی دنیا در مناطق کوهستانی پراکنش دارند. این مناطق به لحاظ تنوع زیستی منحصر بفرد و به لحاظ استفاده‌های معیشتی از جایگاه مهمی در مطالعات جنگل‌شناسی برخوردار هستند. نوع و ترکیب این جنگل‌ها تحت تاثیر عواملی مانند توپوگرافی (از جمله جهت دامنه و شیب)، آب‌وهوا و نوع خاک است و همراه با مدت و شدت تابش، طیفی از ریزاقلیم‌ها را در یک منطقه ایجاد می‌کند. مطالعات نشان داده‌اند که تفاوت در پوشش جنگلی بین دامنه‌های مختلف، مستقیماً تحت تاثیر میزان تابش خورشیدی دریافتی در هر دامنه است. این پژوهش با هدف ارزیابی ساختار توده جنگلی و ویژگی‌های خاک در دامنه‌های شمالی و جنوبی جنگل‌های هواره خول بانه انجام شده است.مواد و روش‌ها: با توجه به شاخه‌زاد بودن جنگل‌های هواره خول بانه قطعات دایره‌ای به دلیل تراکم بالای جست‌ها مناسب تشخیص داده نشدند و قطعات نمونه به صورت مربع و به دلیل کاهش خطا 4 آر و به ابعاد 20 *20 انتخاب شد. در هر دامنه 30 قطعه نمونه پیاده شد و قطر برابر سینه (dbh) درختان با قطر بیش از 5 سانتی‌متر، ارتفاع درختان، دو قطر بزرگ و کوچک تاج و نوع گونه اندازه‌گیری و ثبت شد. جهت بررسی تغییرات خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک در هر دامنه 5 نمونه خاک از عمق صفر تا 15 و 15 30 سانتی‌متری (به صورت نمونه مرکب) برداشت شد و داخل پلاستیک بسته‌بندی و برچسب مشخصات محل نمونه‌برداری روی بسته‌بندی نصب و بلافاصله پس از اتمام آماربرداری به آزمایشگاه خاک‌شناسی تحویل داده شد. بافت خاک با استفاده از روش هیدرومتر و جرم مخصوص ظاهری با نمونه‌های دست‌نخورده خاک با استوانه‌های نمونه‌برداری (با حجم تقریبی 100 سانتی‌متر مکعب) برداشت و در دمای 105 درجه سانتی‌گراد خشک شدند. ph خاک در نسبت 1:2.5 (خاک به آب) با استفاده از دستگاه ph متر اندازه‌گیری شد. کربن آلی خاک با استفاده از روش تیتراسیون والکلی بلاک، محتوای نیتروژن با روش کجلدال و فسفر با روش اولسن اندازه‌گیری شد و غلظت کلسیم خاک با روش طیف‌سنجی جذب اتمی تعیین شد.یافته‌ها: ویژگی‌های جنگل‌شناسی در دامنه‌های مختلف بررسی شد. نتایج نشان داد که به‌جز‌ ارتفاع، سایر ویژگی‌ها از جمله تعداد در هکتار، قطر برابر سینه و تاج پوشش در دامنه‌های شمالی و جنوبی تفاوت معنی‌داری دارند. مقایسه میانگین پارامترهای بررسی‌شده نشان داد که جنگل در دامنه‌های شمالی وضعیت بهتری دارد. بافت خاک در دامنه‌های شمالی از silt loam تا loam sand clay و در دامنه‌های جنوبی از loam تا clay loam متغیر بود. بر طبق نتایج بیشترین میزان رس در دامنه‌ی جنوبی و بیشترین میزان سیلت و شن در دامنه‌ی شمالی ثبت گردید. در نتیجه، بافت خاک در دامنه‌های جنوبی از متوسط تا سنگین و در دامنه‌های شمالی سبک‌تر بود. همچنین نتایج به دست آمده از آنالیز واریانس بیانگر این بود که به غیر از درصد رطوبت اشباع خاک تمامی ویژگی‌های مورد بررسی در سطح (p >0/05) از نظر آماری دارای اختلاف معنی‌دار هستند. مقایسه میانگین ph خاک نشان داد که بین دامنه‌ها و عمق‌های بررسی‌شده اختلاف معنی‌داری وجود دارد. ec خاک بین دامنه‌ی شمالی و جنوبی در عمق اول دارای اختلاف معنی‌دار و در عمق دوم فاقد اختلاف معنی‌دار بود. کربن آلی در دامنه‌ها و عمق‌های مورد بررسی دارای اختلاف معنی‌دار بود. در رابطه با نیتروزن کل خاک بین دامنه شمالی و جنوبی اختلاف معنی‌دار را نشان داد اما بین عمق اول و دوم در دامنه جنوبی اختلاف معنی‌داری مشاهده نشد. در نهایت پتاسیم و فسفر خاک نیز بین دامنه های مختلف اختلاف معنی‌داری را نشان دادند. نتایج تحلیل رج‌بندی نشان داد که محور اول بیشترین ارتباط را با نیتروژن کل، رس و فسفر خاک دارد، این ویژگی‌ها اصلی‌ترین عوامل در پراکندگی نمونه‌ها را در رج‌بندی توجیه می‌کنند ...

investigating structural and soil characteristics in mountainous forests (case study: havareh khul baneh)

background and objective: approximately 23% of the world’s forest cover is distributed in mountainous regions. these areas are unique in terms of biodiversity and hold significant importance in forest studies due to their role in subsistence livelihoods. the type and composition of these forests are influenced by factors such as topography (including slope aspect and gradient), climate, and soil type, which, along with the duration and intensity of solar radiation, create a range of microclimates within a region. studies have shown that differences in forest cover between different slopes are directly influenced by the amount of solar radiation received on each slope. this research aims to evaluate the forest stand structure and soil characteristics on the northern and southern slopes of the havareh khul forests.materials and methods: due to the coppice nature of the havareh khul baneh forests, circular plots were deemed unsuitable because of the high density of sprouts. instead, square plots were selected to reduce errors, with each plot measuring 4 acres (20 * 20 meters). on each slope, 30 sample plots were established, and the diameter at breast height (dbh) of trees with a diameter greater than 5 cm, tree height, the two crown diameters, and species type were measured and recorded. to examine changes in the physical and chemical properties of the soil, five soil samples were collected from each slope at depths of 0–15 cm and 15–30 cm (as composite samples). the samples were packaged in plastic bags, labeled with the sampling location details, and immediately after the inventory, they were delivered to the soil laboratory. soil texture was determined using the hydrometer method, and bulk density was measured using undisturbed soil samples collected with sampling cylinders (with an approximate volume of 100 cm³), which were then dried at 105°c. soil ph was measured at a 1:2.5 soil to water ratio using a ph meter. soil organic carbon was determined using the walkley black titration method, nitrogen content was measured using the kjeldahl method, phosphorus was analyzed using the olsen method, and calcium concentration was determined using atomic absorption spectroscopy.findings: the forest characteristics were examined across different slope aspects. the results indicated that, except for tree height, other characteristics such as the number of trees per hectare, diameter at breast height (dbh), and canopy cover showed significant differences between the northern and southern slopes. a comparison of the mean values of the examined parameters revealed that the forest on the northern slopes was in better condition. the soil texture on the northern slopes ranged from silt loam to loamy sand clay, while on the southern slopes, it varied from loam to clay loam. according to the results, the highest clay content was recorded on the southern slope, and the highest silt and sand contents were recorded on the northern slope. consequently, the soil texture on the southern slopes was medium to heavy, while on the northern slopes, it was lighter. additionally, the results of the variance analysis indicated that, except for the percentage of soil saturation moisture, all other examined characteristics showed statistically significant differences at the level of (p > 0.05). a comparison of the mean soil ph values revealed significant differences between the slopes and the examined depths. the soil ec showed a significant difference between the northern and southern slopes at the first depth but no significant difference at the second depth. soil organic carbon showed significant differences between the slopes and the examined depths. regarding total soil nitrogen, there was a significant difference between the northern and southern slopes, but no significant difference was observed between the first and second depths