تاثیر برخی اصلاح‌کننده‌های خاک توام با مایه‌زنی قارچ‌های همزیست ریشه بر رشد نهال‌های اکالیپتوس و فعالیت آنزیم فسفاتاز خاک

سابقه و هدف: اکالیپتوس گیاهی صنعتی و اقتصادی که برای مصارفی مانند تولید چوب و فیبر کاربرد دارد و اغلب در جنوب کشور کشت می‌شود. رشد بیشتر نهال‌های اکالیپتوس در یک بازه زمانی مشخص، می‌تواند برای تولید‌کنندگان صرفه اقتصادی داشته باشد. لذا ارائه راهکارهایی مانند استفاده از اصلاح‌کننده‌های خاک و قارچ‌های همزیست ریشه به منظور رشد بهتر نهال‌های اکالیپتوس بسیار مهم می‌باشد. فسفر از جمله عناصر تغذیه ای بسیار مهم می‌باشد که در کشت اکالیپتوس مورد بی‌توجهی قرار گرفته است. در بسیاری از تحقیقات تاثیر مثبت کود سوپرفسفات‌تریپل و یا استفاده مستقیم از پودر آپاتیت در تامین فسفر گیاه در اکثر گیاهان دیده شده است. همچنین برخی اصلاح‌کننده‌های خاک مانند زئولیت به دلیل بهبود ویژگی‌های خاک و برخی کودهای زیستی مانند قارچ‌های همزیست ریشه بر میزان فسفر قابل جذب خاک و جذب فسفر به گیاه تاثیرگذارند. درباره اکالیپتوس و به ویژه در ایران کمتر به این موضوع پرداخته شده است. لذا این پژوهش با هدف بررسی تاثیر زئولیت، آپاتیت، سوپر فسفات تریپل و مایه‌زنی با قارچ‌های همزیست ریشه بر رشد نهال‌های اکالیپتوس و جذب فسفر و نیز بر برخی ویژگی‌های بیولوزیک خاک انجام شد.مواد و روشها: در این پژوهش نهال‌های اکالیپتوس، گونه eucalyptus camaldulensis، تهیه شده و پس از باز کردن گلدان خاک چسبیده به ریشه تا حد امکان زدوده شد و سپس نهال‌ها وزن شده و در گلدان جدید با اعمال تیمارها کشت شدند. تیمارها شامل اصلاح‌کننده‌ها (شاهد، سوپر فسفات تریپل 150 کیلو در هکتار، آپاتیت پنج درصد وزنی و زئولیت سه درصد وزنی) و مایه‌زنی با قارچ همزیست (بدون مایه‌زنی (شاهد)، مایه‌زنی با glomus etunicatum و مایه‌زنی با serendipita indica) به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار اعمال شده و گلدان‌ها در گلخانه نگهداری شد. پس از شش ماه، گیاهان برداشت شده و میزان افزایش رشد نهال‌ها و جذب فسفر به گیاه و نیز بر برخی ویژگی‌های خاک بررسی شد. کلروفیل گیاه، فسفر اولسن خاک، فعالیت آنزیم‌های فسفاتاز اسیدی و قلیایی (با استفاده از سوبسترای پارانیتروفنیل فسفات) و نیز کربن و فسفر زیتوده میکروبی اندازه‌گیری شد.یافته‌ها: نتایج نشان داد که کاربرد اصلاح‌کننده‌ها به طور میانگین سبب بهبود رشد گیاه (1/5 و 1/14 درصد افزایش وزن به‌ترتیب اندام هوایی و ریشه نسبت به شاهد) و کاربرد قارچ‌های همزیست نیز سبب افزایش رشد گیاه (1/2 و 4/5 درصد افزایش وزن به‌ترتیب اندام هوایی و ریشه نسبت به شاهد) شده و کاربرد اصلاح‌کننده توام با قارچ همزیست سبب افزایش کلروفیل برگ (میانگین 7/5 درصد افزایش نسبت به شاهد) و جذب بیشتر فسفر به اندام هوایی گیاه (2/46 درصد) شده و کربن زیتوده (9/13 درصد)، فسفر زیتوده خاک (7/15 درصد) و فسفر اولسن خاک (3/6 درصد) نیز بهبود معنی‌داری داشتند. فعالیت آنزیم‌های فسفاتاز اسیدی و قلیایی با کاربرد آپاتیت و سوپرفسفات تریپل (به‌طور میانگین 24/3 و 73/1 درصد به ترتیب برای فسفاتاز اسیدی و قلیایی) کاهش یافته اما با کاربرد زئولیت (78/3 و 99/1 درصد) افزایش چشمگیری داشت. کاربرد قارچ‌های همزیست باعث افزایش فعالیت آنزیم‌های فسفاتاز و نیز بهبود پارامترهای رشدی گیاه و بهبود ویژگی‌های بیولوژیک خاک شد اما برای اکثر پارامترهای مورد بررسی میان دو قارچ تفاوت معنی‌داری مشاهده نشد. نتیجه‌گیری: استفاده از اصلاح‌کننده‌ها و کودهای زیستی (قارچ های همزیست) سبب افزایش رشد گیاه و بهبود ویژگی‌های خاک شد و برای زراعت اکالیپتوس قویاً توصیه می‌شود. از میان تیمارهای به کار برده شده، کاربرد زئولیت به همراه تلقیح با قارچ‌های همزیست بهترین پاسخ را به همراه داشت و برای رشد بهتر نهال‌های اکالیپتوس و بهبود ویژگی‌های خاک توصیه می‌گردد. استفاده از سوپرفسفات تریپل و آپاتیت نتایج مشابه در رشد نهال‌های اکالیپتوس داشت، پس در صورت نیاز به فسفر توصیه می‌شود از آپاتیت استفاده شود که آلودگی زیست محیطی کمتر و قیمت ارزانتر دارد.

the effect of application of soil amendments along with inoculation with root symbiotic fungi on the growth of eucalyptus seedlings and soil phosphatase enzyme activity

background and objectives: eucalyptus is an industrial and economic plant that is used for purposes such as wood and fiber production and is often cultivated in the south of the country. the faster and more rapid growth of eucalyptus seedlings in a period of time can be economically beneficial for producers. therefore, it is very important to use of soil amendments and root symbiotic fungi for better growth of eucalyptus seedlings. phosphorus is one of the very important nutritional elements that has been neglected in eucalyptus cultivation. in many studies, the positive effect of triple superphosphate or direct use of apatite powder in providing phosphorus to plants has been seen in most plants. also, some soil amendments such as zeolite, due to improving soil properties, and some biofertilizers such as root symbiotic fungi, affect the amount of soil absorbable phosphorus and phosphorus uptake by the plant. less attention has been paid to this issue regarding eucalyptus, especially in iran. therefore, this study aimed to investigate the effect of zeolite, apatite, triple superphosphate, and inoculation with root symbiotic fungi on eucalyptus seedling growth and phosphorus uptake, as well as on some biological properties of the soil.materials and methods: in this study, eucalyptus seedlings, eucalyptus camaldulensis species, were prepared and after opening the pot, the soil attached to the roots was removed as much as possible, and then the seedlings were weighed and planted in new pots with the treatments applied. the treatments included modifiers (control, triple superphosphate 150 kg ha-1, 5% apatite by weight and 3% zeolite by weight) and inoculation with symbiotic fungi (no inoculation (control), inoculation with glomus etunicatum and inoculation with serendipita indica) as a factorial experiment in a completely randomized design with three replications, and the pots were kept in a greenhouse. after six months, the plants were harvested and the rate of increase in seedling growth and phosphorus uptake by the plant, as well as some soil properties, were examined. plant chlorophyll, soil olsen phosphorus, acid and alkaline phosphatase enzyme activities (using paranitrophenyl phosphate substrate), as well as microbial biomass carbon and microbial biomass phosphorus were measured.results: the results showed that the application of modifiers improved plant growth on average (1.5 and 1.14 % increases in shoot and root weight, respectively, compared to the control), and the application of symbiotic fungi also increased plant growth (1.2 and 4.5 % increase in shoot and root weight, respectively, compared to the control). the application of modifiers combined with symbiotic fungi increased leaf chlorophyll (an average of 7.5 % increase compared to the control), phosphorus absorption by the plant shoot (46.2 %), microbial biomass carbon (13.9 %), microbial biomass phosphorus (15.7 %), and soil olsen phosphorus (6.3 %). the activity of acid and alkaline phosphatase enzymes decreased with the application of apatite and triple superphosphate (on average 3.24 and 1.73 % for acid and alkaline phosphatase, respectively), but they increased significantly with the application of zeolite (3.78 and 1.99 percent). the use of symbiotic fungi increased the activity of phosphatase enzymes and also improved plant growth parameters and soil biological properties, but for most of the parameters, no significant difference was observed between the two fungi.conclusion: the use of triple superphosphate and apatite had similar results in the growth of eucalyptus seedlings, so if phosphorus is needed, it is recommended to use apatite, which has less environmental pollution and is cheaper. the use of zeolite along with inoculation with symbiotic fungi gave the best response and is recommended for better growth of eucalyptus seedlings and improvement of soil properties.