اثر پیش تیمارلایه‌گذاری سرد بر صفات جوانه‌زنی بذر و رشد اولیه نو‌نهال‌های راناس

سابقه و هدف: راناس (prunus microcarpa c.a.m.) از خانواده rosaceae جزء گونه‌های ارزشمند جنگل‌های نیمه‌خشک ناحیه ایرانو- تورانی بوده و کارکردهای اکولوژیکی فراوانی در این مناطق دارد. در دهه‌های اخیر تبدیل کاربری، چرای‌دام، آتش‌سوزی و برداشت میوه آن موجب تخریب رویشگاه‌های این گونه شده است. بنایراین، برای احیاء رویشگاهای این گونه از طریق جنگلکاری و تولید بهینه نهال آن از اهمیت زیادی برخوردار است. از آنجایی که بذر راناس، به‌دلیل دشوار بودن شرایط جوانه‌زنی در طبیعت، نرخ جوانه‌زنی اندکی دارد، این پژوهش، با هدف بررسی راه‌های شکست خواب بذر و تعیین صفات جوانه‌زنی بذر این گونه انجام شد. مواد و روش‌ها: اواخر مردادماه 1401، میوه‌های رسیده راناس از 10درختچه سالم با ویژگی‌های یکسان از نظر قطر و ارتفاع واقع در رویشگاه کندرق، 35 کیلومتری شهرستان خلخال، جمع‌آوری شدند. سپس بذرهای با پوسته و بدون ‌پوسته در ماسه‌مرطوب و در یخچال (دمای 1± 5 درجه سانتی‌گراد) به‌مدت 0، 3 ، 4 و 5 ماه در چهار تکرار50 تایی در شرایط پیش تیمار ‌لایه‌گذاری سرد واقع شدند. بعد از اتمام مدت لایه‌گذاری سرد، بذرها در اتاقک رشد با رطوبت نسبی 65 درصد و دمای 1±25 درجه سانتی‌گراد قرار گرفتند. شمارش جوانه‌زنی بذرها در اتاقک رشد به‌صورت روزانه و در طی مدت 60 روز ثبت شد. بذرهایی که جوانه‌زده و از بستر کاشت (ماسه استریل شده) بیرون آمدند، به عنوان بذر جوانه‌زده محسوب ‌شدند. در پایان دوره آزمایش، درصد جوانه-زنی، سرعت جوانه‌زنی، رشد اولیه نونهال‌ها و شاخص بنیه تعیین شد. آزمایش به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی انجام شد.یافته‌ها: نتایج نشان داد که اثر متقابل پیش تیمار لایه‌گذاری سرد × پوسته بر همه صفات جوانه‌زنی بذرهای راناس در سطح یک درصد و پنج درصد معنی‌دار است. در شرایط طبیعی (بدون پیش تیمار سرمادهی)، بذرها در دو حالت با پوسته و بدون پوسته اساساً جوانه‌زنی نداشتند. طول دوره جوانه‌زنی 25 روز طول کشید و تیمار بذرهای بدون پوسته با سرمادهی پنج ماهه، روند جوانه‌زنی سریع‌تری در مقایسه با سایر تیمار‌ها داشتند. بیشترین جوانه‌زنی (50.50 درصد)، سرعت جوانه‌زنی (1.58 عدد در روز)، طول ریشه‌چه (2.85 سانتی‌متر) طول ساقه‌چه (3.54 سانتی‌متر) و شاخص‌بنیه (324.3) به بذرهای بدون پوسته که پنج ماه سرمادهی شده بودند تعلق داشت. البته بذرهای با پوسته و پیش تیمار لایه‌گذاری پنج ماه نیز از درصد جوانه‌زنی (38 درصد) و شاخص‌بنیه (241.5) قابل قبولی برخوردار بودند. نتیجه‌گیری: به‌طور کلی، با افزایش دوره سرمادهی، هم در حالت با پوسته و هم بدون پوسته کلیه صفات مورد بررسی بذرها افزایش یافت. از یافته‌های این پژوهش می‌توان نتیجه‌گیری کرد اگرچه صفات جوانه‌زنی در بذور بدون پوسته بیشتر است، لیکن با توجه به وقت‌گیر و هزینه بر بودن عملیات حذف پوسته و به عبارتی دشوار بودن اجرای آن در شرایط نهالستان، پیشنهاد می-گردد برای تولید انبوه نهال، از بذرهای با پوسته و پیش تیمار لایه‌گذاری سرد پنج ماهه استفاده شود.

effect of pretreatment of cold stratification on seed germination characteristics and early growth of small-fruited cherry seedlings

extended abstractintroduction and objective: small- fruited cherry (prunus microcarpa c.a.m.) from rosaceae family is one of the valuable species of semi-arid forests of irano-turanian region and has many ecological functions in these regions. in recent decades, the change of land use, livestock grazing, fire and its fruit harvesting have destroyed the habitats of this species. therefore, for restorating of habitats of this species through afforestation and suitable production of its seedlings is very important. since small- fruited cherry seeds have a low germination rate due to the difficult germination conditions in nature, this present study was conducted with the aim of investigating the ways of breaking seed dormancy and determining the seed germination traits of this species.material and methods: at the end of august 2022, ripen small- fruited cherry fruits were collected from 10 healthy shrubs with the same traits in terms of diameter and height, located in kandrag, 35 km from khalkhal city. then, the seeds with shell and without endocarp were placed in moist sand and in the refrigerator (5°c ± 1) for 0, 3, 4 and 5 months in four replicates of 50 in pre-treatment of cold stratification conditions. after the stratification periods, the seeds were placed in the growth chamber with a relative humidity of 65% and a temperature of 25±1°c. seed germination was recorded daily for 60 days. the seeds that germinated and came out of the planting bed (sterilized sand) were considered as germinated seeds. at the end of the experiment period, germination percent, germination rate, early growth of seedlings and vigor index was determined. the expriment was done as a factorial in a completely randomized design.results: the results of data analysis indicated that the interaction of cold stratification × with and without endocarp on all germination traits of small-fruited cherry seeds is significant at the level of 1 and 5%. basically, under natural conditions (without pretreatment of cold stratification) seeds did not germinate in two states with and without endocarp. the germination period lasted 25 days and the seeds without endocarp along with five months of cold stratification had a faster germination process compared to other treatments. the highest germination (50.50 %), germination speed (1.58 n/d), root length (2.85 cm), stem length (3.54 cm) and vigor index (324.3) belonged to the seeds without endocarp that were stratified for five months. of course, seeds with endocarp and with five months’ cold period also had an acceptable germination percentage (38%) and vigor index (241.5).conclusion: in general, with the increase of the stratification period, both in the state with and without endocarp, all investigated traits increased. from the findings of this study, it can be concluded that although the germination traits are more in seeds without endocarp. however, due to the time-consuming and costly operation of endocarp removal and, in other words, the difficulty of implementing it in nursery conditions, it is suggested to use seeds with endocarp and five-month pretreatment of cold stratification treatment for the mass production of seedling.