مقایسه برخی خصوصیات فیزیکوشیمیایی خاک رویشگاه گز شاهی (tamarix aphylla ) در نیاتک، استان سیستان و بلوچستان

سابقه و هدف: آتش‏سوزی، از جمله بحران‏های اقلیمی و عوامل تهدید رویشگاه‏های مناطق خشک و نیمه‏خشک به‎شمار می‎رود و از طرفی، با کاهش توان اکولوژیک متاثر از آن، روند بیابانی شدن این بوم‎سازگان‎ها را تشدید می‏کند. واکنش گونه‏ها در رویشگاه‏های مختلف به آتش‎سوزی متفاوت است. از این رو، پژوهش حاضر به بررسی تاثیر آتش‎سوزی بر خصوصیات خاک رویشگاه‎های گز شاهی (tamarix aphylla (l.) karst) نیاتک در استان سیستان و بلوچستان می‎پردازد. مواد و روش‎ها: طرح آماری در قالب طرح کاملا تصادفی و نمونه‎برداری‎ به‎صورت خط نمونه است. پس از پیمایش در منطقه، توده‎هایی که مدت زمان آتش‎سوزی در آن 10 سال گذشته بود و توده شاهد، انتخاب و در هریک توده‎ای یک هکتاری با ابعاد 100 در100 متر به‎صورت تصادفی انتخاب و بر روی اضلاع مربع مشخص شده و فاصله تقریبی 50 متری از اضلاع خطی پیاده شد. سپس، پلات‎هایی با ابعاد 5 در 5 متر در فواصل تقریبی50 متر از یکدیگر پیاده شد (دو ضلع موازی مربع با خط تقارن بین آنها به عنوان سه ترانسکت، هر ترانسکت شامل سه پلات و در مجموع شامل 9 پلات). پس از پیاده کردن پلات، 5 نمونه خاک از چهار گوشه و مرکز پلات از عمق 30-0 سانتی‎متر در بهمن ماه برداشت انجام شد. هر 5 نمونه با هم ترکیب و یک نمونه ترکیبی از آن حاصل شد و برای آنالیز آزمایشگاهی به آزمایشگاه انتقال یافت تا خصوصیات فیزیکی (رطوبت و وزن مخصوص ظاهری) و خصوصیات شیمیایی (سدیم، پتاسیم تبادلی، فسفر، نیتروژن، کربن‎آلی، هدایت الکتریکی و اسیدیته) تعیین گردید. تجریه و تحلیل آماری در بخش فیزیکوشیمیایی خاک با استفاده از آزمون تی تست و آزمون ناپارامتریک من ویتنی یو انجام شد. یافته‎ها: بر طبق یافته ها، نتایج تعداد 93 و 56 درخت در هکتار، 11 و 25 نهال‎ زیر یک متر، 2 و 30 درصد درختان به‎صورت جست‎ به‎ترتیب در توده شاهد و آتش‎سوزی‎شده مشاهده شد. خصوصیات فیزیکی خاک حاکی از کاهش رطوبت خاک در اثر آتش‎سوزی در مقایسه با شاهد و افزایش وزن مخصوص ظاهری در توده آتش‎گرفته بود. بررسی خصوصیات شیمیایی خاک نشان داد، درصد نیتروژن خاک، فسفر قابل جذب، پتاسیم تبادلی و کربن آلی خاک در توده شاهد بیشتر از توده آتش‎گرفته است(05/0p≤). متغیر اسیدیته، تفاوت معنی‎داری در بین دو پلات آتش‎گرفته و شاهد نشان نداد (05/0p≥) اما هدایت الکتریکی در توده‎ آتش‎گرفته بیشتر از توده شاهد بود (05/0p≤).نتیجه‌‎گیری: برطبق نتایج، آتش‎گرفته منجر به تغییرات تراکم و زادآوری پوشش گیاهی و همچنین خصوصیات فیزیکوشیمیایی خاک می‎گردد. با وجود گذشت 10 سال از آتش‎سوزی، بوم‎سازگان گز شاهی نتوانست بازسازی لازم را انجام داده و همچنان، تفاوت در خصوصیات فیزیکوشیمیایی خاک و همچنین تراکم در بین دو پلات آتش‎گرفته و شاهد وجود دارد و توده به حالت اولیه بازنگشته است.

comparison of some physicochemical properties of the soil of the habitat of gaz shahi (tamarix aphylla (l.) karst) in the desert areas of southeastern iran under the influence of fire (case study: niatek habitat, sistan and baluchistan province)

background and objectives: fire is one of the climatic crises and threats to the habitats of arid and semi-arid regions, and the reduction of ecological capacity intensifies the process of desertification of these ecosystems. the reaction of species in different habitats to fire is different. therefore, the present study investigates the effect of fire on soil properties of t. aphylla in niatek stands, sistan and baluchistan province, iran.material and methods: the statistical design was completely randomized design and sampling was done as a sample line. after surveying in the area, the stands where the fire period had passed for 10 years and control stand were selected. in each stand, area (100 × 100 m) was determined on the sides of the square and the approximate distance of 50 meters was set up from the linear sides. then, plots with (5 × 5 m) were determined at approximately 50 m from each other (three plots on each side as a transect and 9 plots in total). after setting up the plot, 5 soil samples were collected from the four corners and the center of the plot from a depth of 0-30 cm in the month of february, and 5 samples were combined and one composite sample was obtained and were transferred to the laboratory for laboratory analysis to determine the physical properties (moisture, specific gravity,) and chemical properties (sodium, exchangeable potassium, phosphorus, nitrogen, organic matterو electrical conductivity and acidity) were determined. the experiment and statistical analysis in the physicochemical part of the soil was done using the t-test and the non-parametric mann-whitney u test. results: according to the results, the number of 93 and 56 trees per hectare, 11 and 25 saplings under one meter height, 2 and 30% coppice trees were observed in the control and burnt stands, respectively. examining the physical characteristics of the soil indicated a decrease in soil moisture due to fire compared to the control, and on the other hand, an increase in bulk density in the burned stand. also, the examination of soil-chemical properties showed that the percentage of soil nitrogen, absorbable phosphorus, exchangeable potassium and soil organic carbon in the control stand was higher than the burned stand (p≤0.05). in this study, there was no significant difference in the acidity variable between the two plots of burned and control (p≥0.05). but the electrical conductivity in the burned stand was higher than that of the control stand (p≤0.05). conclusion: according to the results, fire leads to density and regeneration changes in vegetation as well as soil physicochemical properties. although, 10 years have passed since the fire in thamarix aphylla ecosystems, it could not do the necessary reconstruction and reach the edaphic and vegetation balance.