پهنه‌بندی و الویت‌بندی فعالیت‌های تفرجی در جنگل‌های مانگرو خمیر و قشم

سابقه و هدف: در فرآیند برنامه‌ریزی و توسعه فعالیت‌های طبیعت‌گردی، پهنه‌بندی و الویت‌بندی مناسب فعالیت‌های تفرجی برای ‏استقرار و جانمایی ‏در طبیعت از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. بدین ترتیب که فعالیت‌های تفرجی مستعد و قابل استقرار در پهنه‌های ‏انتخاب شده در گستره‌هایی از طبیعت مورد طراحی ‏قرار می‌گیرد و سپس به ارائه برنامه مدیریتی پایدار با لحاظ نمودن آموزش، ‏مشارکت و پایش بر انجام فعالیت‌های ‏تفرجی اقدام می‌شود. ‏بر این اساس در مطالعه حاضر ضمن شناسایی پهنه‌های مناسب برای ‏توسعه فعالیت‌های تفرجی مورد تقاضا و قابل توسعه در جنگل‌های مانگرو خمیر و قشم، به الویت‌بندی هر یک از این فعالیت‌ها با ‏توجه به ‏توان و قابلیت عرصه‌های طبیعی منطقه و همچنین معیارهای پیشنهادی و موثر بر توسعهء آن‌ها صورت گرفت.‏مواد و روش‌ها: در این مطالعه به پهنه‌بندی فعالیت‌ها بر اساس رابطه خطی شاخص‌های مکانی پرداخته شد. سپس به وزن‌دهی و ‏الویت‌بندی این فعالیت‌ها مطابق با یکسری از معیارهای منتخب بر ‏اساس نظرات کارشناسان و متخصصان و همچنین مطالعات و اسناد ‏مشابه اقدام گردید. در فرآیند شناسایی معیارها، همچنین شرایط محیطی محدوده مورد مطالعه و سایر عواملی که می‌تواند بر توسعه ‏‏فعالیت‌های تفرجی در این منطقه موثر باشد، مورد توجه قرار گرفت. معیارهای مورد مطالعه شامل شبکه ‏دسترسی جاده‌ای، فاصله از ‏شهر، موقعیت سکونتگاه‌ها، زیرساخت‌های دریایی و بندرهای موجود، فاصله از لکه‌های ‏حفاظتی و جمعیت ساکن است. این معیارها ‏ابتدا در دامنه عددی 0 تا 1 به روش خطی، ‏استانداردسازی شده و سپس با استفاده از مدل ‏anp‏ به هر یک از معیارها وزنی اختصاص ‏داده شد. در ادامه برای هر ‏یک از معیارها نقشه‌ای مکانی در نرم افزار ‏arc gis‏ تهیه گردید و برای الویت‌بندی فعالیت‌های تفرجی از ‏روش ‏topsis‏ در نرم افزار ‏topsis solver‏ استفاده شد.‏یافته‌ها: مطابق نتایج به‌دست آمده پهنه‌بندی فعالیت‌های تفرجی در این منطقه شامل 4 گزینه از نحوه ترکیب فعالیت‌های ‏تفرجی مورد ‏تقاضا در جنگل‌های مانگرو خمیر و قشم می‌باشد که گزینه 1 شامل پهنه‌هایی با سه فعالیت تفرجی (بازدید از جنگل با بالن، تماشای ‏جانوران و پرندگان دریا و پیاده‌روی و جنگل‌گردی)، گزینه 2 شامل پهنه‌هایی با چهار فعالیت تفرجی (بازدید از جنگل با بالن، ‏تماشای جانوران و پرندگان دریا، پیاده‌روی و جنگل‌گردی و بازدید از روستاهای حاشیه جنگل)، گزینه 3 شامل پهنه‌هایی با پنج ‏فعالیت تفرجی (بازدید از جنگل با بالن، تماشای جانوران و پرندگان دریا، گردش با قایق موتوری، ماهیگیری با ‏قلاب و عکاسی در ‏جنگل مانگرو) و در نهایت گزینه 4 در برگیرنده هفت فعالیت تفرجی (بازدید از جنگل با بالن، تماشای جانوران و پرندگان دریا، ‏پیاده‌روی و جنگل‌گردی، تماشای جزایر گلی و جنگلی، اردو زدن در ‏جنگل مانگرو، گردش در کرانه با موتور 4 چرخ و حمام آفتاب ‏در کرانه) است. نتایج وزدن‌دهی معیارها نیز نشان داد که بیشترین وزن مربوط به معیار زیرساخت‌های دریایی و بندرهای موجود و ‏کمترین ‏وزن به معیار فاصله از شهر اختصاص یافته است. در نهایت رتبه‌بندی فعالیت‌های تفرجی حاکی از آن است که بالاترین الویت ‏مربوط به گزینه 2، و الویت‌های بعدی به‌ ‏ترتیب شامل گزینه‌های 3، 1 و 4 می‌باشند. ‏نتیجه‌گیری: به طور کلی با توجه به نتایج به‌دست آمده، یکی از عمده‌ترین عوامل در توسعه طبیعت‌گردی پایدار و همچنین امکان ‏‏بهره‌وری از توان و جاذبه‌های گردشگری در اکوسیستم‌های طبیعی، پهنه‌بندی و الویت‌بندی فعالیت‌های تفرجی متناسب ‏با شرایط ‏محیطی منطقه می‌باشد. با توجه به ‌این‌که جنگل‌های مانگرو خمیر و قشم از ذخایر ارزشمند حفاظت شده سواحل جنوب کشور ‏می‌باشد، ‏الویت‌بندی فعالیت‌های تفرجی در پهنه‌های مناسب و خارج از زون‌های حفاظتی منطقه می‌تواند ضمن حفاظت از این ‏‏رویشگاه‌های طبیعی به استفاده ‏پایدار از ظرفیت منابع طبیعی و نحوه متناسب توزیع فعالیت‌های تفرجی در منطقه ‏‏کمک نماید.‏

zoning and prioritization of recreational activities in ‎khamir and qeshm mangrove forests

background and purpose: in the process of planning and developing nature tourism activities, ‎proper zoning and prioritization of recreational activities for establishment and location in ‎nature is of special importance. in this way, recreational activities that are suitable and can be ‎established in the selected areas are designed and then a sustainable management program is ‎provided, taking into account training, participation and monitoring of recreational activities. ‎in the present study, while identifying suitable areas for the development of ‎recreational activities that are in demand and can be developed in the mangrove forests of ‎khamir and qeshm, prioritizing each of these activities according to the potential and ‎capabilities of the natural areas of the region, as well as the proposed and effective criteria for ‎their development.‎materials and methods: in this study, activities were zoning based on the linear relationship of ‎spatial indicators. then the weighting and prioritization of these activities was carried out ‎according to a series of selected criteria based on the opinions of experts and specialists as well ‎as similar studies and documents. in the process of identifying the criteria, the environmental ‎conditions of the study area and other factors that can be effective on the development of ‎recreational activities in this area were taken into consideration. the studied criteria include road ‎access network, distance from the city, location of settlements, sea infrastructure and existing ‎patches, distance from protection spots and resident population. these criteria were first ‎standardized in the numerical range of 0 to 1 in a linear way, and then weight was assigned to ‎each of the criteria using the anp model. next, for each of the criteria, a location map was ‎prepared in arc gis software, and topsis method was used in topsis solver software to ‎prioritize recreational activities.‎results: obtained results, the zoning of recreational activities in this area ‎includes 4 options of how to combine the recreational activities required in the mangrove ‎forests of khmer and qeshm, which option 1 includes zones with three recreational activities ‎‎(walking in the forest watching marine ‎wildlife visiting the forest ‎‎with a balloon), option 2 ‎includes areas with four recreational activities (visiting ‎villages near the forest walking in the ‎forest watching marine ‎wildlife visiting the forest ‎‎with ‎a balloon), option 3 includes areas ‎with five recreational activities (photography ‎in ‎mangrove ‎‎forest‎ traditional ‎fishing jet ‎boating watching marine ‎wildlife visiting the ‎forest ‎‎with a balloon) and finally option 4 ‎including seven recreational activities (sunbathing ‎on the beach atv’s on the beach camping in ‎‎‎mangrove ‎‎forest watching muddy ‎islands and ‎forest walking in the forest watching marine ‎‎wildlife visiting the forest ‎‎with a balloon). the results of the evaluation of the criteria also ‎revealed that the highest weight was assigned to the criterion of sea infrastructure and existing ‎ports, finally, the ‎ranking of recreational activities indicates that the highest priority is related to option 2, and the ‎next priorities include options 3, 1, and 4, respectively. ‎conclusion: in general, according to the obtained results, one of the most important factors in ‎the development of sustainable nature tourism, as well as the possibility of utilizing the potential ‎and tourist attractions in natural ecosystems, is the zoning and prioritization of recreational ‎activities according to the environmental conditions of the area. considering that the mangrove ‎forests of khamir and qeshm are among the valuable protected reserves of the southern coasts ‎of the country, prioritizing recreational activities in suitable areas and outside the protection ‎zones of the region can protect these natural habitats and sustainably use the capacity of natural ‎resources and the appropriate distribution of recreational activities in the area.‎