تاثیر انواع کاربری‌های زمین بر ویژگی‌های فیزیکی، شیمیایی و ترسیب کربن خاک حاشیه رودخانه کرخه

سابقه و هدف: جنگل‌های کران‌رودی با وجود اشغال فضای نسبتا کوچک، پتانسیل ترسیب کربن بیشتر و سریعتر را داشته، کانون های تنوع زیستی بوده و خدمات ارزشمند اکوسیستمی متعددی را ارائه می‌دهند. جنگل‌های کران‌رودی بر الگوهای تنوع زیستی گیاهی، ویژگی‌های خاک و کیفیت زیستگاه نیز تاثیر می‌گذارند. جنگل‌های کران‌رودی با وجود دارا بودن ارزش‌های محیط‌زیستی و حفاظتی بالا تا کنون به عنوان پوشش‌های جنگلی کمتر مورد توجه قرار گرفته‌اند و اغلب مطالعات مربوط به الگوی پراکنش گونه ها و ویژگی‌های جامعه جانوری خاک ‌آنها بود. هدف پژوهش حاضر، بررسی تاثیر انواع کاربری‌های زمین بر ویژگی‌های فیزیکی، شیمیایی و ترسیب کربن خاک حاشیه رودخانه کرخه بود. مواد و روش‌ها: در این تحقیق، اثر کاربری‌های جنگل‌ طبیعی، جنگلکاری، کشاورزی و اراضی بایر در حاشیه رودخانه کرخه بر برخی مشخصه‌های فیزیک و شیمیایی و ترسیب کربن خاک انجام شد. بدین ترتیب که با روش تصادفی، تعداد 30 نقطه در هر کاربری‌ انتخاب و نمونه‌‌های خاک از عمق 20-0 سانتی‌متر در مرکز هر قطعه برداشت شدند. مشخصه‌های درصد رطوبت، بافت، جرم مخصوص ظاهری، ph، هدایت الکتریکی، کربن آلی، نیتروژن کل، پتاسیم و فسفر قابل جذب و کربنات کلسیم در آزمایشگاه اندازه‌گیری و میزان ترسیب کربن محاسبه شد. داده‌ها با استفاده از آنالیز واریانس یک طرفه (anova) و آزمون مقایسه میانگین snk مورد تحلیل قرار گرفتند. همه تجزیه و تحلیل‌های آماری با استفاده از نرم افزار sas 9 انجام شد. یافته‌ها: نتایج نشان داد که کاربری زراعی با 18.45 درصد رس، جنگل طبیعی و کاربری کشاورزی به ترتیب با 46.29 و 43.92 درصد سیلت و کاربری جنگلکاری و اراضی بایر به ترتیب با 60.47 و 56.86 درصد شن اختلاف معنی‌داری را نشان دادند. جرم مخصوص ظاهری طی تغییر کاربری جنگل افزایش یافت. بیشترین مقدار هدایت الکتریکی با 3.17 دسی‌زیمنس بر متر در اراضی بایر مشاهد شد که افزایش 71.35 درصدی نسبت به جنگل طبیعی داشت. در کاربری زراعی پتاسیم قابل جذب با کاهش 62.04 درصدی نسبت به جنگل طبیعی به کمترین میزان رسید. با توجه به نتایج، تغییر کاربری دارای تاثیر معنی‌دار و کاهشی بر میزان ترسیب کربن بوده، بطوری‌که جنگل‌طبیعی با 63.37 تن در هکتار بیشترین مقدار ترسیب کربن را داشته و کمترین ذخیره کربن مربوط به کاربری کشاورزی با 41.53 تن در هکتار بود. نتیجه‌گیری: به‌طور کلی جنگل‌های کران رودی از کیفیت و ترسیب کربن خاک بیشتری برخوردار بوده و تغییر کاربری موجب آسیب این رویشگاه‌ها می‌شود. بررسی ترسیب کربن در اکوسیستم‌های ساحلی ممکن است به تعیین شرایط پایه کمک کرده و می تواند برای تقویت طرح‌های احیا یا پرداختن به تاثیر تغییرات آب و هوایی بر ذخایر کربن در این نواحی مورد استفاده قرار بگیرد.

the effect of different types of landuse on the physical, chemical and carbon deposition characteristics of the soil along the karkhe river

background and objectives: although occupying a relatively small space and hosting biodiversity hotspots, riparian forests have the potential to sequester more and faster carbon and provide many valuable ecosystem services. they also affect plant biodiversity patterns, soil characteristics and habitat quality. despite their high environmental and protection values, the riverine forests have received less attention and most of the studies have related to the distribution pattern of species and the characteristics of their soil fauna community. the aim of this study was to investigate the effect of landuse types on the physical, chemical and carbon deposition of the soil profiles along the karkhe river. materials and methods: the effect of various landuses including natural forest, afforestation, agriculture and barren lands on the physical, chemical characteristics and carbon deposition of soil profiles along the karkhe river was studied. a number of 30 soil samples randomly were collected from each site at a depth of 0-20 cm in the center of each plot. soil moisture content, texture, specific gravity, ph, electrical conductivity, organic carbon, total nitrogen, absorbable potassium and phosphorus, and calcium carbonate were determined in the laboratory and therefore the amount of carbon deposition was calculated. data were analyzed using one-way analysis of variance (anova) and snk test for comparing mean values. all statistical analyzes were performed in sas 9 software. results: the results showed significant differences among agricultural use with 18.45% of clay content, natural forest use and agricultural use with 46.29 and 43.92% of silt content, afforestation use and barren use with 60.47 and 56.86% of sand content. bulk density was increased in forest use. the highest value of electrical conductivity with 3.17 ds.m-1 was observed in barren lands, which reached an increase of 71.35% compared to the natural forest use. in agricultural use, absorbable potassium decreased by 62.04% compared to the natural forest use. according to the results, landuse change has a significant and decreasing effect on the amount of carbon sequestration. the highest amount of carbon sequestration observed in the natural forest with the amount of 63.37 tons per ha, while the lowest carbon storage was related to agricultural use with 41.53 tons per ha. conclusion: in general, soil properties in riparian forests are of better quality with high carbon deposition, and landuse changes cause damage to these habitats. studying carbon sequestration in the riparian forests can help determine baseline conditions and can be used to enhance restoration plans or address the impact of climate change on carbon stocks in these ecosystems.