ارزیابی روش های مختلف کاشت بذر بر زنده‌مانی و استقرار نهال‌های بلوط ایرانی (quercus brantii lindl) در جنگل‌های نیمه خشک تنگ علمدار بهبهان

سابقه و هدف: بلوط ایرانی به عنوان یک گونه آسیب پذیر معرفی شده که بیشترین پراکنش و تیپ‌های خالص آن در زاگرس جنوبی و میانی مشاهده می‌شود. با توجه به عدم استقرار زادآوری طبیعی در جنگل‌های بلوط زاگرس، به علت چرای بیش از حد دام، جمع آوری بذر درختان توسط انسان، خشکیدگی درختان و تخریب رویشگاه، پژوهش‌های مختلفی پیرامون مسئله زادآوری در جنگل‌های زاگرس صورت گرفته است. با این وجود هنوز مشکل عدم استقرار زادآوری طبیعی در جنگل‌های زاگرس وجود دارد. از این رو در این پژوهش به بررسی چند راه‌کار با تکیه بر اجرای ساده و بر پایه حفظ رطوبت خاک پرداخته خواهد شد تا روشی عملی و ساده برای استقرار زادآوری طبیعی بلوط ایرانی پیشنهاد شود. مواد و روش‌ها: این پژوهش در منطقه تنگ علمدار بهبهان در سال 1399 اجرا شد. برای این منظور بذرهای بلوط در فصل زمستان با پنج تکرار و با استفاده از تیمارهای متفاوت نظیر پناه صخره، زیر درخت مادری، فضای باز، استفاده از سوپر جاذب، و چاله فلسی در شیب (10 تا 55 درصد)، ارتفاع از سطح دریا (850 متر تا 976 متر) و همچنین جهت‌های مختلف جغرافیایی کاشته شدند. این بذرها قبل از کشت با اب شستشو داده شدند و بعد از رفع گل و لای با الکل 70 درصد استریل شدند. سپس به مدت 48 ساعت قبل از کشت در آب قرار گرفتند تا آماده برای کاشت شوند. در پایان فصل رویش زنده‌مانی نونهال‌ها و ارتفاع آنها محاسبه و ارتباط آن با عوامل محیطی مشخص شد. یافته‌ها: نتایج این تحقیق نشان داد که 25.24 درصد از بذرهای جوانه‌زده، امکان زنده ماندن در شرایط سخت محیطی تا انتهای دوره رشد را داشتند. تیمار سوپرجاذب دارای بیشترین درصد جوانه‌زنی (82 درصد) ولی کمترین درصد زنده‌مانی (شش درصد) بود. در صورتی که تیمار صخره دارای کمترین درصد جوانه‌زنی (38 درصد) و بیشترین درصد زنده‌مانی (31 درصد) بود. دامنه غربی بیشترین جوانه‌زنی (77 درصد) را داشت اما در نهایت 29 درصد نهال‌ها در این دامنه زنده ماندند. اگرچه در دامنه‌ی شمالی 71.4 درصد از بذرهای جوانه زدند اما در این دامنه با بیشترین زنده‌مانی، در نهایت 31 درصد از نهال‌ها در انتهای فصل رشد زنده ماندند. در حالی‌ که کمترین درصد جوانه‌زنی (50 درصد) و زنده‌مانی (14 درصد) مربوط به یال بود. هم چنین نتایج نشان داد شیب و ارتفاعات مختلف بر زنده‌مانی نهال‌ها تاثیری نداشت. بیشترین ارتفاع نهال‌ها مربوط به نهال‌های در پناه درختان و کمترین ارتفاع مربوط به چاله فلسی بود. نتیجه‌گیری: به طور کلی می‌توان گفت که بذرکاری بلوط می‌تواند نتایج قابل قبولی در زمینه احیای جنگل‌های بلوط داشته باشد. به عبارت دیگر با توجه به نتایج این پژوهش و کاشت بذر در بهترین شرایط، می‌توان احتمال رشد و زنده‌مانی نهال های بلوط ایرانی را در رویشگاه طبیعی افزایش داد.

evaluation of different methods of sowing seeds on survival and establishment of quercus brantii lindl seedling in semi-arid forest of tange alamdar in behbahan

background and objectives: quercus brantii l. has been classified as a vulnerable species, the most widespread and pure types of which are observed in the southern and middle zagros. due to the elimination of natural regeneration, caused by excessive livestock grazing, collection of tree seeds, mortality of forest, and habitat destruction, several studies have been carried out to address barriers to natural regeneration in the oak forests of zagros. yet, the lack of regeneration in these forests still exists. in this study, we examined several methods of natural regeneration based on simple consideration of soil moisture preservation for the establishment of natural regeneration of brant's oak. materials and methods: this study was conducted in alamdar strait in behbahan province in 2018. for this purpose, oak seeds were planted in winter with five replications under several treatments, including stone shelter, under the mother tree, open ground, using superabsorbent and curved pits on a slope gradient of 10-55%, the elevation of 850-975m and different geographical directions. seeds were washed with water and sterilized with 70% ethanol before cultivation. then, they were placed in distilled water for 48 hours prior to planting. at the end of the growing season, the survival rate of the seedlings and their height were measured and their correlation with environmental factors was determined. results: the results indicated that 25.24% of the germinated seeds were able to survive in harsh environmental conditions until the end of the growing season. the superabsorbent treatment had the highest germination rate of 82% with the lowest survival rate of 6%. while the stone treatment had the lowest germination rate of 38% with the highest survival rate of 31%. the western slopes had the highest germination rate of 77%, but ultimately 29% of seedlings in this range survived. although, 71.4% of the seeds germinated in the northern slopes, only 31% of the seedlings survived at the end of the growing season. seeds planted on the ridge treatments had the lowest germination rate of 50% and survival rate of 14%. the results also showed that the effects of slopes and altitudes were not significant on the survival rate of seedlings. seedlings planted under the shelter of trees had the highest seedlings height, while the lowest seedling height was recorded for seedlings under the curved pits. conclusion: in general, the sowing of oak seeds can have acceptable results in the improvement of oak forests. in other words, the results could be useful for obtaining higher performance on the survival and growth of direct sowing of oak seeds.