شناسایی و رتبه‌بندی مولفه‌های موثر بر ارزیابی عملکرد طرح‌های جنگلداری

سابقه و هدف: جنگل‌ها به‌عنوان بخش مهمی از منابع تجدیدشونده، در رشد اقتصادی و توسعه پایدار هر کشور نقش مهمی ایفا می کنند. بنابراین اجرای برنامه‌های مدیریتی صحیح که لازمه آن شناخت کافی از این منابع است، در جهت مدیریت اصولی جنگل‌ها ضروری است. یک طرح جنگلداری باید ضامن تولید کالا و خدمات بدون آسیب جدی به ارزش‌های جنگل و آینده تولید در جنگل باشد. به‌این ترتیب یک طرح مدیریتی زمانی موفق خواهد بود که جنبه‌های مدیریتی آن در ابعاد مختلف علمی، اکولوژیکی، اجرایی، اقتصادی و اجتماعی در کنار هم قابل دستیابی باشد و تعادل بین این جنبه‌ها پیش‌بینی و اجرا شود، اگرچه دستیابی به این تعادل بسیار سخت است. هدف کلی این پژوهش شناسایی مولفه‌های موثر بر عملکرد طرح‌های جنگلداری کشور و رتبه‌بندی آنها از دیدگاه متخصصان بود.مواد و روش‌ها: به‌این ترتیب از روش دلفی فازی بر مبنای نظرات کارشناسی در سه سطح استفاده شد. در سطح اول بعد علمی (7 مولفه)، در سطح دوم بعد مدیریتی- اجرائی (18 مولفه) و در سطح سوم بعد قانونی (9 مولفه) و در نهایت، براساس وزن نهایی حاصل از مقایسات زوجی درجه اهمیت عوامل تعیین شد. نتایج: نتایج مولفه‌های علمی موثر بر عملکرد طرح‌های جنگلداری از دیدگاه متخصصان نشان داد که مولفه هماهنگی و ارتباط بین ساختارهای علمی اجرایی و قانونی با وزن نهایی 0.181، بیش ترین وزن نهایی و درجه اهمیت بالا را داشت. مولفه وابستگی زیاد ساکنان جنگل‌ها و معیشت آن ها به بهره‌برداری از منابع طبیعی با وزن نهایی 0.086 اولویت اول در میان مولفه‌های مدیریتی–اجرایی بود. مولفه های قانونی موثر بر عملکرد طرح‌های جنگلداری از دیدگاه متخصصان نیز شامل مشخص بودن ناظر طرح و فعال بودن ناظر و توجه به گزارش های او و هم چنین مولفه تخریب و تجاوز به جنگل و قاچاق چوب هر کدام با وزن نهایی 0.150 به‌طور مشترک بیشترین وزن نهایی را داشتند.نتیجه‌گیری: اگرچه که روش واحدی برای ارزیابی و تعیین معیارها و شاخص‌های اثربخشی مدیریت جنگل وجود ندارد اما پژوهش در زمینه تشخیص اولویت‌ها به‌ویژه به تفکیک طرح‌های جنگلداری در مناطق مختلف کشور کمک قابل ملاحظه‌ای به ارزیابی، بهبود عملکرد، تصمیم‌گیری درباره روند آینده اجرا یا توقف طرح‌ها و یا تغییر رویه از بهره‌برداری به حفاظت خواهد کرد.

identifying and ranking the components affecting the performance evaluation of forestry plans

background and objectives: forests constitute the bulk of renewable resources and play an influential role in economic growth and sustainable development of any country. therefore, establishment of appreciated programs would require sufficient knowledge of these resources. a forestry plan should ensure the production of goods and services without seriously misaligning forest values and the future of forest production. in this way, a management plan will be successful provided that its management aspects such as scientific, ecological, executive, economic, and social dimensions are realized together and that the balance between these aspects is predicted, even if this balance is difficult to conquer. the aim of this study was to identify the factors affecting the performance of forestry plans in iran and to rank them based on expert judgement knowledge. materials and methods: for this purpose, a hierarchical fuzzy delphi method was used based on the subjective opinion of experts at three levels. in the first level, “scientific” component (included 7 component), in the second level, “managerial-executive” component (included 18 component) and in the third level “legal” component (included 9 component) were positioned. the final importance of components or criteria were obtained from pairwise comparisons through expert opinion assessments. results: the results showed that the criteria of “coordination and communication between the scientific, executive and legal structures” had the highest weight (0.181) and therefore a high degree of importance. among management-executive component, the criteria of “high dependence of forest dwellers and their livelihood on the utilization of natural resources” gained the highest weight (0.866). the criteria of “transparency of the plan supervisor, supervisor's activity and attention to his/her reports” and criteria of “destruction and wood smuggling from the forest”, each with an overall weight of 0.150, jointly had the highest final importance weight. conclusion: although there is no single method to evaluate and determine the effectiveness of forest management plans, identifying priorities, especially by separating forestry plans in different regions of a country, has a significant contribution to the assessment, performance improvement and decision-making on future cessation and extension of logging ban plan or change of practice from traditional logging to conservation.