اثرات تغییر الگوی سوخت مصرفی جنگل نشینان بر وضعیت کمی وکیفی ضایعات چوبی در جنگل‌های ارسباران

سابقه و هدف: ضایعات چوبی به‌عنوان بخش مهمی از اکوسیستم‌های جنگلی در عملکردهای اکولوژیکی نقش حیاتی دارند. وضعیت کمی و کیفی ضایعات چوبی موجود در عرصه‌های جنگلی تحت تاثیر عوامل مختلفی قرار دارد که یکی از مهم‌ترین آنها اثرات جوامع انسانی و سابقه بهره‌برداری از ضایعات چوبی است. تاکنون مطالعه‌ای در زمینه وضعیت ضایعات چوبی به‌عنوان عنصری مهم و حیاتی در اکوسیستم‌های جنگلی و همچنین نقش تغییر الگوی سوخت مصرفی به‌عنوان مهم‌ترین عامل تاثیرگذار بر وضعیت ضایعات چوبی صورت نگرفته است که از مهم‌ترین منابع تامین نیازهای سوختی در ارسباران به‌شمار می‌رود. از آنجایی‌که ارزیابی مناسب از طرح‌های انجام شده می‌تواند در برنامه‌ریزی و مدیریت صحیح منابع جنگلی راه‌گشا باشد، این پژوهش بر آن است تا اثرات اجرای سوخت‌رسانی بر مولفه‌ی ضایعات چوبی را به‌عنوان چوب‌های هیزمی کف جنگل از جنبه‌های کمی و کیفی در جنگل‌های ارسباران بررسی نماید. مواد و روش‌ها: به‌این منظور دو روستا از منطقه حفاظت شده (مکیدی به‌عنوان منطقه سوخت‌رسانی شده و کلاسور به‌عنوان منطقه سوخت‌رسانی نشده) انتخاب و در هر دو منطقه سه قطعه نمونه یک هکتاری با ابعاد 100 متر در 100 متر و در مجموع شش هکتار برداشت شد. در هر یک از قطعات نمونه مشخصه‌هایی از قبیل نوع گونه، قطر برابر سینه در ضایعات چوبی سرپا و قطر میانی در ضایعات چوبی افتاده و کنده‌ها، ارتفاع و درجه پوسیدگی ضایعات چوبی در هر یک از حالت‌های افتاده، سرپا و کنده به‌صورت صد در صد آماربرداری شدند. به‌منظور ارزیابی اثر سوخت‌رسانی بر متوسط حجم در هکتار ضایعات چوبی در جنگل‌های ارسباران از آزمون یو من ویتنی استفاده شد.یافته‌ها: بر اساس نتایج آزمون یو من ویتنی میزان ضایعات چوبی در دو منطقه سوخت‌رسانی شده و سوخت‌رسانی نشده اختلاف معنی‌داری دارند (05/0>p). مقدار تراکم و حجم ضایعات چوبی در منطقه سوخت‌رسانی شده به ترتیب برابر با 418 پایه در هکتار و 42/3 متر مکعب در هکتار و در منطقه سوخت‌رسانی نشده برابر با 50 پایه در هکتار و 22/0 مترمکعب در هکتار برآورد شد. در منطقه سوخترسانی‌شده در مجموع 15 گونه و در منطقه سوخت‌رسانی نشده شش گونه ضایعات چوبی شناسایی شد. در هر دو منطقه سوخت‌رسانی شده و سوخت‌رسانی نشده گونه‌های اوری (quercus macranthera) و کرب (acer campestre) به ترتیب از بیشترین و کمترین تراکم و حجم ضایعات چوبی در هکتار برخوردار هستند.نتیجه‌گیری: نتایج این مطالعه گویای موفقیت آمیز بودن تغییر الگوی سوخت مصرفی جنگل‌نشینان در حفظ ضایعات چوبی در جنگلهای ارسباران است که می‌تواند در منطقه ارسباران و سایر مناطق جنگلی کشور مورد توجه برنامه‌ریزان و سیاست‌گزاران قرار گیرد.

Effects of changing the fuel consumption pattern of forest dwellers on the quantitative and qualitative status of woody debris in Arasbaran forests

Background and objectives: Woody debris as an important part of forest ecosystems plays a vital role in ecological performance. The quantitative and qualitative status of wood waste in forest areas is affected by various factors, one of the most important of which is the effects of human communities and the history of wood waste exploitation. So far, a study on the status of wood debris as an important and vital element in forest ecosystems and also the role of changing the pattern of fuel consumption as the most important factor affecting the status of wood waste, which is one of the most important sources of fuel needs in Arasbaran is counted, it has not been done. Since proper evaluation of the these programs can be helpful in the proper planning and management of forest resources, this study aims to investigate the effects of fossil fuel providing on the woody debris component as fuel wood in terms of the quantitative and qualitative charactristics in Arasbaran forests.Materials and methods: Two villages including Makidi and Kalasur were selected as using fossilfuel and fuelwood areas, respectively. In so doing, three onehectare sample plots in the square form and a total of six hectares were implemented in each area. Some characteristics including species type, diameter, height, and decay class of woody debris (standing, fallen and stumped) were measured in each sample plot. Results: The results of MannWhitney test showed the amount of woody debris in the fossilfuel and fuelwood areas are significantly different (p < 0.05). The amount of density and volume of woody debris was estimated to be 418 numbers per hectare and 3.42 cubic meters per hectare in the no harvesting fuel wood area and 50 numbers per hectare and 0.22 cubic meters per hectare in the harvesting fuel wood area. Conclusion: The results of this research indicate the success of the fuel consumption pattern changing of forest dwellers in preserving woody debris in Arasbaran forests.Results: The results of MannWhitney test showed the amount of woody debris in the fossilfuel and fuelwood areas are significantly different (p < 0.05). The amount of density and volume of woody debris was estimated to be 418 numbers per hectare and 3.42 cubic meters per hectare in the no harvesting fuel wood area and 50 numbers per hectare and 0.22 cubic meters per hectare in the harvesting fuel wood area. Conclusion: The results of this research indicate the success of the fuel consumption pattern changing of forest dwellers in preserving woody debris in Arasbaran forests.