بررسی و مقایسه عوامل موثر بر زراعت چوب در استان گلستان از دیدگاه کارشناسان و زارعان چوب

سابقه و هدف: با توجه به اینکه تنها حدود 83.8 درصد از سطح کشور را جنگل پوشانده است و از این میزان جنگل‌های شمال کشور تنها 2.1 درصد را شامل می‌شوند، بنابراین مساحت کم آن پاسخگوی نیازهای چوبی کشور نیست و زراعت چوب با گونه‌های تند رشد خارج از توده‌های طبیعی می‌تواند فشار بر منابع طبیعی را کاهش دهد. نظر به اهمیت نقش زراعت چوب در کشور و همچنین عدم اشتیاق زارعان به کشت چوب در این مطالعه به شناسایی و مقایسه عوامل موثر بر زارعت چوب استان گلستان از دیدگاه کارشناسان و زارعان چوب پرداخته شد. مواد و روش‌ها: از آنجایی که هدف مطالعه شناسایی نقاط قوت، فرصت و ضعف پیش‌روی زراعت چوب با استفاده از دیدگاه ذینفعان بود. بدین منظور، ابتدا اقدام به شناسایی عوامل موثر بر زراعت چوب با استفاده از مصاحبه‌های فردی و گروهی متمرکز با کارشناسان و زارعان چوب در استان گلستان گردید. سپس به منظور وزن‌دهی و اولویت‌بندی عوامل شناسایی‌شده، پرسشنامه‌ای محقق‌ساخته نیمه‌ساختار طراحی و تنظیم ‌شد. روایی و پایایی پرسشنامه نیز با استفاده از نظر کارشناسان و همچنین آزمون کرونباخ تایید شد. سپس تعداد نمونه با استفاده از روش خوشه‌بندی تصادفی تعیین گردید. در مرحله بعد پرسشنامه‌ها در بین کارشناسان و زارعان چوب شهرستان‌های گرگان، آق‌قلا، رامیان، گنبدکاووس، علی‌آباد و کردکوی توزیع و تکمیل گردید. در نهایت داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار spss نسخه 25 تجزیه و تحلیل شد.یافته‌ها: نتایج به طور کلی 37 عامل در سه بخش قوت (15 عامل)، فرصت (14 عامل) و ضعف (8 عامل) را نشان داد و نتایج نیز اولویت‌بندی عوامل از دیدگاه کارشناسان و بهره‌برداران را نشان داد مهمترین عوامل در بخش قوت‌ها « تاثیر سطح سواد و مهارت زارعین چوب در توسعه و رونق آن» (به طور مشترک کارشناسان و زارعان)، با میانگین رتبه‌ای 3.285 (زارعان) و 3.527 (کارشناسان)، در بخش فرصت‌ها «معرفی گونه‌ها و یا واریته‌های مناسب جهت کشت چوب با قابلیت میزان تولید چوب و مقاومت و سازگاری بالا» (به طور مشترک توسط کارشناسان و زارعان) با میانگین رتبه‌ای 4.285 (زارعان) و 4.194 (کارشناسان) و در بخش ضعف‌ها «پایین بودن تسهیلات دولتی و همچنین طولانی بودن روند دریافت آن برای زارعین چوب» (به طور مشترک توسط کارشناسان و زارعان) با میانگین رتبه‌ای 4.571 (زارعان) و 4.111 (کارشناسان) بودند. همچنین نتایج مقایسه نگرش زارعان و کارشناسان نشان داد که در اکثر موارد اختلاف قابل توجهی در سطح 95 درصد اطمینان وجود نداشت و نظر کارشناسان و زارعان چوب بهم نزدیک و مشابه بود.نتیجه‌گیری: عدم وجود تفاوت چشمگیر مابین نظرات کارشناسان و زارعان در خصوص عوامل موثر بر زراعت چوب استان گلستان می‌تواند نشان‌دهنده واقعیت وجود عوامل و شدّت‌ تاثیرگذاری آنها در منطقه باشد. بنابراین، جهت دستیابی به اهداف زراعت چوب کشور و حمایت از برنامه ششم توسعه در خصوص کشاورزی و منابع طبیعی کشور، تلاش‌ها باید در راستای کاهش و حذف عوامل منفی و تقویت عوامل مثبت و همچنین بهره‌گیری از فرصت‌های موجود در بخش زراعت چوب استان گلستان باشد.

Assessment and Comparison the Factors Affecting Wood Farming in Golestan Province based on Experts and Wood Farmers’ Point of View

Background and objectives: Considering the fact that only 8.83 percent of Iran area is covered by forests in which only 1.2 percent to Northern forests, therefore its low area would not enough for national wood demands, thus wood farming with fastgrowing species besides natural forests can decrease the pressure on natural resources. Regrading the role of wood farming in Iran as well as lack of farmers tendency in wood farming, this study aimed at identification and comparison of factors affecting wood farming in Golestan province based on experts and wood farmers’ point of view.Materials and methods: since the main aim of this study was identification of strengths, weaknesses and opportunities affecting wood farming, factors were identified using face to face and focused group discussion (FGD) with knowledgeable experts and wood farmers in Golestan province. Then, a semistructural questionnaire was designed to determine the factors weights and their priority. Also, Questionnaire validity and reliability were approved. Next, questionnaires were completed by experts and wood farmers of Gorgan, Aqqala, Ramian, Gonbad Kavous, Aliabad and Kordkuy cities. Finally, gathered data were analyzed using SPSS version 25.Results: Through the result, total number of 37 factors were identified: strengths (15 factors), opportunities (14 factors) and weaknesses (8 factors). Moreover, prioritization of the factors showed that the main factors with highest mean rank were: “effect of education level and skill of wood farmers in development of wood farming” in strengths factors (common among farmers and experts) with mean rank of 3.285 (farmers) and 3.527 (experts). “Introducing suitable species and varieties for wood farming with high yield and tolerance and adoptability” regarding opportunities (common among farmers and experts) with mean rank of 4.285 (farmers) and 4.194 (experts) and in with regard to weaknesses “low governant subsidies and also its long official procedure” (common among farmers and experts) with mean rank of 4.571 (farmers) and 4.111 (experts). Additionally, comparison results showed not significant difference almost for all the factors between farmers and experts’ point of view.Conclusion: Lack of significant difference between experts and wood farmers’ point of view regarding factors affecting wood farming can prove the existence and intensity of aforementioned factors in reality. Therefore, in order to achieve national wood farming goals and support the 6th Development programme of agricultural and natural resources of the country, efforts should be focused on decreasing and omitting of weaknesses and enforcing strengths and ultimately, using the opportunities in wood farming section.