مقایسه غلظت فلزات سنگین در رسوب و اندام‌های رویشی دو گونه حرا و چندل

سابقه و هدف: جنگل‎های مانگروی ایران جزء مناطق حساس اکولوژیک هستند و در معرض طیف وسیعی از تهدیدات انسانی قرار دارند. با توجه به اهمیت اکولوژیک تالاب خورآذینی به‌عنوان تنها رویشگاه چندل در ایران و همچنین به دلیل کمبود اطلاعات در زمینه آلودگی فلزات سنگین در محیط رشد این‌گونه، تعیین آلودگی‌های ناشی از فلزات سنگین در این منطقه می‌تواند به‌عنوان یکی از اقدامات مهم در جهت مدیریت بهتر منطقه باشد. بنابراین هدف از این پژوهش بررسی غلظت فلزات سنگین در رسوب و اندام‌های رویشی دو گونه حرا ( avicennia marina (forssk) vierh) و چندل (rizophora mucronata (lam)) و مقایسه آن با استاندارد جهانی است تا با آگاهی از وضعیت آلودگی رویشگاه مانگرو و درختان حرا و چندل، برنامه‎ریزی صحیح مدیریتی در جهت کنترل منابع آلودگی و حفاظت بوم‎سازگان حساس مانگرو انجام گیرد. مواد و روش‌ها: به‌منظور انجام مطالعه پس از بازدید اولیه از جنگل، یک توده شش هکتاری که مخلوطی از درختان حرا و چندل بود انتخاب و نمونه‌برداری با روش خط‌نمونه انجام گرفت. در توده‌ انتخابی، سه خط‌نمونه به طول 300 متر و با فاصله 100 متر از یکدیگر در عرصه پیاده شد. روی هر یک از ترانسکت‌ها تعداد شش پلات با ابعاد 20 در 20 متر و به فاصله یکسان از یکدیگر مشخص شد. به‌منظور برداشت نمونه‌ها از تعداد 18 پلات مشخص شده، تعداد 10 پلات به‌صورت کاملاً تصادفی انتخاب و در داخل هر یک از پلات‌های تعیین شده نیز تعداد 5 تا 10 درخت با ارتفاع بیش از سه متر به‌صورت تصادفی انتخاب و نمونه‌برداری از رسوب، ریشه و برگ درختان حرا و چندل در زمان جزر انجام شد. پس از آماده‌سازی نمونه‌ها، اندازه‌گیری غلظت فلزات سنگین نیکل، روی و مس با استفاده از دستگاه جذب اتمیک، انجام شد. مقایسه میانگین غلظت فلزات سنگین در رسوب، ریشه و برگ بین دو گونه حرا و چندل نیز با استفاده از آنالیز تی-مستقل انجام شد.یافته‌ها: نتایج مقایسه میانگین غلظت فلزات سنگین در رسوب و اندام‌های دو گونه درخت حرا و چندل نشان داد تفاوت معنی‌داری در غلظت فلز نیکل و روی در رسوب، ریشه و برگ دو گونه مورد مطالعه وجود ندارد، اما غلظت فلز مس در رسوب (66.60؛ 39.91 میکروگرم بر گرم)، ریشه (70.99؛ 33.70 میکروگرم بر گرم) و برگ (72.51؛ 20.85 میکروگرم بر گرم) دو گونه حرا و چندل از تفاوت معنی‌داری در سطح 95 درصد برخوردار است. همچنین مقایسه میزان غلظت سه فلز روی، مس و نیکل در نمونه‌های رسوب دو گونه حرا و چندل با استانداردهای جهانی و ملی نشان داد غلظت فلز روی، کمتر از استاندارد جهانی و بیشتر از استاندارد رسوبات خلیج‌فارس است. همچنین، غلظت فلز مس در رسوبات هر دو گونه مورد بررسی در مقایسه با استانداردهای جهانی در وضعیت بالاتری قرار دارد و در مقایسه با استاندارد تعیین‎شده برای رسوبات خلیج‌فارس برای گونه حرا بسیار بالاتر از استاندارد و برای گونه چندل کمی بالاتر از حد استاندارد قرار دارد. بررسی غلظت فلز نیکل نیز نشان داد، شرایط آلودگی آن، بسیار بالاتر از حد استاندارد جهانی و ملی است. نتیجه‌گیری: نتایج تحقیق نشان داد میزان غلظت فلزات نیکل و مس در رسوب هر دو گونه حرا و چندل در مقایسه با استاندارد تعیین شده برای خلیج‌فارس در شرایط بحرانی و فلز روی نیز در شرایط هشدار قرار دارد که این مسئله نشان‌دهنده آلوده بودن منطقه به فلزات سنگین است. نتایج همچنین نشان داد اگرچه تفاوت معنی‌داری در میانگین غلظت دو فلز روی و نیکل در رسوب و اندام‌های گیاهی دو گونه حرا و چندل وجود ندارد ولی میانگین غلظت فلز مس در هر سه پارامتر رسوب، ریشه و برگ دو گونه مورد بررسی دارای تفاوت معنی‌داری بوده و در گونه حرا بسیار بیشتر از گونه چندل است.

Comparison of heavy metals concentration in sediments and vegetative organs of two species of Grey and Red mangrove

Background and objectives: Mangrove forests of Iran; like anywhere else; are ecologically sensitive areas and exposed to a wide range of anthropogenic threats. Considering the ecological importance of KhoreAzini wetland as the only Rizophora mucronata (Lam) habitat in Iran and also due to the lack of information on heavy metals pollution in this habitat, relevant investigation is of utmost importance for their better management. Hence, the aim of this study were to investigate the concentration of heavy metals in sediments and vegetative organs of Avicennia marina (Forssk) Vierh and R. mucronata and compare their concentrations with international standards to reveal the contamination status of this habitat. The ultimate goal was to provide information for pollution control at the source and more efficiently protect these sensitive ecosystems. Materials and methods: After a reconnaissance visit to the mangrove habitat, a sixhectare stand composed of A. marina and R. mucronata was selected and sampling was conducted using line sampling method. In the selected stand, three 300meter transects, 100 meters apart from each other, were formed. Also six plots (20×20 m2) were selected along transects at equal distances. To collect samples, 10 plots from among the 18 plots were selected in a complete random manner. Then, 5 to 10 trees higher than three meters were selected randomly for sampling of sediment, root and leaf of mangrove trees. Heavy metals concentrations were measured using an atomic absorption spectrophotometer. Also, the mean concentrations of heavy metals in sediments, roots and leaf of A. marina and R. mucronata were analyzed using Independent Sample Ttest. Results: The mean concentrations of heavy metals in sediments and organs of A. marina and R. mucronata showed no significant differences for Ni and Zn in sediments, roots and leaves of the two species, but the concentration of Cu in sediments (66.60; 39.91 µg/g), roots (70.99; 33.70 µg/g) and leaf (72.51; 20.85 µg/g) in the two species was significantly different at confidence level 95%. Also, comparison of concentration of Zn, Cu and Ni in sediment samples of A.marina and R. mucronata with international and national standards showed that of Zn was lower than the international standard, but higher than that the standard set for the Persian Gulf sediments. In addition, the concentration of Cu in sediments for the two species was higher than that of the international standard. Compared with the standard of Persian Gulf sediments, Cu concentration in A. marina habitat was much higher and in R. mucronata habitat, somewhat higher than the standard. The concentration of Ni was much higher than the international and national standards.Conclusion: Our results indicated that the concentration of Ni in the sediments of A.marina and R. mucronata were critically high and that of Cu was in a warning status based on the standard of Persian Gulf sediments. Although no significant differences were detected for Zn and Ni concentrations in sediments and plant organs of A.marina and R. mucronata, Cu concentration in sediments, roots and leaf for the two species was significantly different with values for A.marina being higher than that in R. mucronata.