آشکارسازی رهیافت‌های جنگلداری اجتماعی و نقش آن در مدیریت طرح‌های جنگلداری استان گلستان

سابقه و هدف: جنگلداری اجتماعی با مفهومی جدید در مدیریت جنگل‌ها با مشارکت مردم روستایی به‌عنوان یک روش بهینه جهت مدیریت پایدار عرصه‌های جنگلی معرفی گردیده است، به‌طوری که دولت‌ها و مسئولین بخش جنگلداری را مجبور ساخته است که در نقش خود بازنگری نمایند. در این راستا، هدف تحقیق حاضر آشکارسازی رهیافت‌های جنگلداری اجتماعی و نقش آن در مدیریت طرح‌های جنگلداری استان گلستان می‌باشد.مواد و روش‌ها: تحقیق حاضر از نوع کاربردی بوده که به صورت پیمایشی انجام شده است. جامعۀ آماری این تحقیق را 606 خانوار با تقریباً 2250 نفر جمعیت از شش روستا در سه طرح جنگلداری لوه (شرق استان)، وطنا (غرب استان) و رضائیان (مرکز استان) تشکیل داده‌اند. حجم نمونه از طریق جدول کرجسی مورگان شامل 241 سرپرست خانوار تعیین گردید. در این تحقیق نمونه‌گیری بهصورت تصادفی از میان جامعه آماری و به‌طور نسبی بر اساس حجم نمونه و نسبت بین جمعیت سرپرستان خانوار هر روستا به کل جمعیت روستاهای مورد مطالعه انجام شد. جمع‌آوری اطلاعات با یک پرسشنامه محقق‌ساخته برای تشخیص مصادیق رهیافت‌های جنگلداری اجتماعی طی 21 مصاحبه فردی و 9 مصاحبه گروهی متشکل از کارشناسان و مجریان منابع طبیعی و همچنین جوامع محلی جنگل‌نشین بر پایۀ گروه‌های متمرکز و به روش طوفان فکری صورت پذیرفت. هر یک از گویه‌های پرسشنامه در قالب طیف پنج گزینه‌ای لیکرت از خیلی‌کم تا خیلی‌زیاد با ارزش عددی 1 تا 5، مورد سنجش قرار گرفت. در این تحقیق برای تشخیص روایی محتوای پرسشنامه از نظرات تخصصی کارشناسان منابع طبیعی و علوم اجتماعی استفاده شد. پایایی ابزار سنجش نیز از محاسبۀ ضریب آلفای کرونباخ مورد ارزیابی قرار گرفت. بعد از جمع‌آوری اطلاعات یازده پرسشنامه به دلیل نواقص اطلاعات حذف و تعداد 230 پرسشنامه در تجزیه و تحلیل استفاده شد. پس از جمع‌آوری و دسته‌بندی داده‌ها، تجزیه و تحلیل با استفاده از نرم‌افزار spss20 در قالب آمار توصیفی (فراوانی، درصد فراوانی، میانگین) و آمار استنباطی (ضریب همبستگی اسپیرمن و آزمون من‌ویتنی) انجام گرفت. نتایج: نتایج این تحقیق حاکی از آن است که از میان 230 سرپرست خانوار مورد نظرخواهی، 53.5 درصد مرد و 80.9 درصد متاهل بودند. متوسط بُعد خانوار 4.61 نفر، میانگین سنی 43.13 سال و 37.9 درصد آن‌ها سوادی در حد ابتدایی و کمتر داشتند. همچنین 45.2 درصد از پاسخگویان به کشاورز و دامدار بوده و 35.7 درصد به امور کارگری اشتغال دارند. یافته‌ها نشان داد متغیرهای سن و بُعد خانوار پاسخگویان هیچگونه رابطه معنی‌دار با نظر آن‌ها نسبت به عملیاتی شدن رهیافت جنگلداری اجتماعی در مدیریت جنگل نشان نداد. در حالی که بین سطح تحصیلات پاسخگویان با نظر آن‌ها نسبت به تاثیر رهیافت‌های جنگلداری اجتماعی، رابطه منفی و معنیداری وجود دارد. جوامع محلی باور دارند عضویت در تعاونی و شرکت در دوره‌های آموزشی به‌طور معنی‌دار تاثیرگذاری رهیافتهای جنگلداری اجتماعی در مدیریت عرصه‌های جنگلی را افزایش می‌دهد. با توجه به نتایج به دست آمده از این تحقیق، رهیافت‌های مشارکتی و اقتصادی جوامع محلی، مهم‌ترین رهیافت‌های جنگلداری اجتماعی (اولویت 1 و 2) در مدیریت عرصه‌های جنگلی منطقه مورد مطالعه بوده است. ضمن‌این که، بر اساس دیدگاه‌های مردم محلی، رهیافت‌‌های خدماتی و آموزشی نسبت به سایر رهیافت‌ها در مدیریت جنگل‌ها کمترین تاثیر (اولویت 5 و 6) دارند. نتیجه‌گیری: با توجه به اهمیت و جایگاه رهیافت‌های جنگلداری اجتماعی در مدیریت طرح‌های جنگلداری، بکارگیری رهیافت‌های اولویت‌دار مشارکتی جهت حفاظت و اجرای برنامه‌های مدیریتی جنگل، و رهیافت‌های اقتصادی جهت تقو.یت منابع درآمدی و معیشتی جوامع محلی جنگل‌نشین در راستای کاهش وابستگی معیشتی آن‌ها به جنگل‌ها، و همچنین رهیافت‌های آموزشی جهت بالا بردن سطح دانش و آگاهی آن‌ها و انتقال آن به جوامع روستایی، از ضروریات و راهکارهای کلیدی در مسیر دست یافتن به اهداف جنگداری اجتماعی در مدیریت جنگل‌ها است.

Detection of social forestry approaches and its impact on managing forestry plans in Golestan province

Background: Community forestry has been introduced with a new concept in forest management with the participation of rural people as an optimal method for sustainable management of forest lands, which has forced governments and forestry officials to revise their role. In this regard, the present study was purposed to exposure social forestry approaches and its role in managing forestry plans in Golestan province. Materials and Methods: The present study is an applied research in a survey manner. The population of the study consisted of 606 households with approximately 2250 inhabitants from six villages in three forestry plans including Loveh (East of Province), Vatana (West of Province) and Rezaian (middle of Province) forestry plans. Sampling size was determined through the KerejcieMorgan’s table including 241 households. In this research, sampling was done randomly and proportionally according to sampling size and proportion of each village population to total statistical population. . Data gathering was done by a researchermade questionnaire to determine social forestry approaches through 21 individual interview and 9 group interview including natural resources experts and managers and also rural societies based on intensive grouped and mindstorm method. Respondents were asked to express their opinion on the social forestry approaches based on fivechoice Likert spectrum (from very low to very high, numerically 1 to 5). In this research, determinthe validity of the questionnaire’s contents was distinguished by expert opinions from natural resources and social sciences. Reliability of the measuring instrument was also assessed by calculating the Cronbach’s alpha coefficient. After collecting information, eleven questionnaires were removed due to incomplete information and 230 questionnaires were used for analysis. After collecting and categorizing data, analysis was performed using SPSS20 in the form of descriptive and presumption statistics.Results: Results showed that among 230 respondents household, 53.5 percent was men, 80.9 percent was married, with characteristics of 4.61 people household dimension, 43.13 year mean age, 37.9 percent with primary and without education. Also, 45.2 percent of respondents were farmer and animal keeper and 35.7 percent were workers. Results showed there was no meaningful relationship between age and number of household members of respondents with their view about the operation of social forestry approaches in forestry plans. Meanwhile, there is a negative correlation between the levels of education of respondents with their views on social forestry approaches. Rural societies believe that being as a community member and participating to Education workshop can increase the effect of social forestry approaches on managing forestry plans. On the basis of the results of this research, people participation and economical approaches were the most important (priorities 1 and 2) according to rural society’s view while servicing and educational approaches were the lowest important (priorities 5 and 6) in affecting on forest management performance.Conclusion: In attention to importance and situation of social forestry approaches, it is necessary to apply participating approach for forest conservation and forestry implementation and economical approach for increasing income resources and welfare of rural society for reducing their dependency to forest. Also, educational approaches are important to enhance rural society’s knowledge to access to social forestry goals in managing forest.