فراوانی خردزیستگاه‌ های درختی در توده‌ های انجیلی - ممرز طرح جنگل‌داری دکتر بهرام نیا (گرگان)

سابقه و هدف: در سالهای اخیر حفاظت از تنوعزیستی به یک هدف مهم در مدیریت جنگلها تبدیل شده است و باعث ایجاد رویکردهای مدیریتی محافظهکارانه مانند ایجاد مناطق حفاظت شده و یا ایجاد مناطقی که هیچ دخالت مدیریتی در آنها صورت نمی‌گیرد شده است. در دهه گذشته درختان دارای خردزیستگاه (درختان زیستگاهی) مورد توجه قرار گرفته‌اند. ﺧﺮدزﯾﺴﺘﮕﺎهﻫﺎ ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫایی هستند ﮐﻪ ﺑﺮروی درﺧتان زﻧﺪه ﯾﺎ ﺧﺸﮏ ﺷﺪه اﯾﺠﺎد شده و ﺷﺎﻣﻞ ﺗﻐﯿﯿﺮاﺗﯽ مثل زخم و شکستگیهایی هستند ﮐﻪ در اﺛﺮ ﻓﺮآﯾﻨﺪﻫﺎی زﯾﺴﺘﯽ ﺑﺮروی درﺧتان اﯾﺠﺎد ﻣﯽﺷﻮند و مکان‌هایی را برای زندگی موجودات زنده جنگل فراهم می‌کنند. امروزه ضرورت حفظ درختان زیستگاهی در مدیریت و سیاست‌گذاری‌های جنگل مشخص شده است. این تحقیق با هدف بررسی تنوع و فراوانی خردزیستگاه‌های درختی در توده‌های انجیلی ممرز طرح جنگل‌داری دکتر بهرام نیا گرگان انجام شد.مواد و روش‌ها: بدین منظور برای ارزیابی خردزیستگاه‌های درختان، چهار قطعه نمونه 2500 مترمربعی انتخاب و تمام درختان با قطر برابر سینه بالای 7.5 سانتی‌متر از نظر ویژگی‌های کمی (قطر و ارتفاع) مورد بررسی قرار گرفتند. سپس نوع و فراوانی خردزیستگاه‌ها با استفاده از راهنمای مصور شناسایی خردزیستگاه‌ها به‌طور جداگانه برروی هر درخت بررسی و ثبت شد. برای بررسی خردزیستگاه‌های واقع شده در قسمت‌های بالای تنه و تاج از دوربین دوچشمی استفاده شد. ارزش زیستگاهی و ارزش اقتصادی تک تک پایه‌ها محاسبه گردید. جهت بررسی ارتباط بین وقوع و فراوانی خردزیستگاه‌ها با خصوصیت کمی درختان از آزمون همبستگی استفاده شد.یافته‌ها: نتایج نشان داد که ساختار توده ناهمسال و فراوان‌ترین گونه در قطعات نمونه گونه انجیلی می‌باشد. درختان ممرز ضمن دارا بودن بالاترین میانگین قطری و ارتفاعی، بیشترین تنوع و فراوانی خردزیستگاه‌ها را نیز دارا بودند. پرتکرارترین خردزیستگاه مشاهده شده در درختان به ترتیب شامل گروهep (اپی‌فیت‌ها)، گروه gr (حفره‌های پیرامون ریشه) و گروه cv (حفره‌ها) بوده است. نتایج آزمون همبستگی در مورد رابطه بین قطر درختان با تعداد خردزیستگاه‌ها نشان داد که بین قطر درختان با تعداد خردزیستگاه‌ها در گونه‌های انجیلی، ممرز، افرا و مجموع گونه‌ها ارتباط معنی‌دار و مستقیم وجود دارد یعنی با افزایش قطر بر تعداد خردزیستگاه‌ها افزوده می‌شود.نتیجه‌گیری: مطالعه حاضر نشان داد که خردزیستگاه‌های مختلفی در توده‌های انجیلیممرز مورد مطالعه یافت می‌شوند. همچنین افزایش قطر یکی از مولفه‌های اثر گذار بر فراوانی خردزیستگاه‌ها است. بنابراین باقی گذاشتن تعدادی از درختان قطور در توده جنگلی به عنوان بستری برای ایجاد خردزیستگاه‌ها می‌تواند حائز اهمیت باشد. ضمن آنکه از عامل قطر می‌توان به عنوان شاخصی برای پیش‌بینی فراوانی خردزیستگاه‌ها روی درختان استفاده کرد. درمجموع شناخت عوامل موثر بر وقوع و فراوانی خردزیستگاه‌ها می‌تواند کمک موثری در حفظ تنوع‌زیستی اکوسیستم‌های جنگلی باشد.

Frequency of tree micro-habitats in Persian ironwood- hornbeam forest at Bahramnia forestry plan (Gorgan)

Background and objectives: In recent years the protection of biodiversity became an important goal in forest management and caused some conservative management approaches such as creating managed areas or areas in which no management has been implemented. In the past decade habitat trees came under focus. Microhabitats are structures on dead or alive trees in the forest including changes such as wounds and fractures caused by biological process and provide places for forest living organisms. Nowadays the necessity of habitat trees protection has been emphasized in forest management and policy. This study aimed to assess the diversity and frequency of tree microhabitats in Persian ironwood hornbeam forest stands at Bahramnia Forestry Plan (Gorgan). Materials and methods: Therefore for assessing the trees’ microhabitats 4 square sample plots each one with the area of 2500 m2 were selected and allometric characteristics (diameter and height) of all trees with the diameter more than 7.5 cm were recorded. Then according to an instruction the type and abundance of microhabitats were assess and recorded for all trees. A binocular was used for assessing the microhabitats located on top of the tree crown and their upper trunk. The habitat value as well as economic value of all trees have been calculated using Integrate+ software. Correlation test was used to assess relationship between occurrence and frequency of microhabitat with quantitative characteristics of all trees. Results: The result showed that the studied stand is an unevenaged stand and Persianironwood tree species is the most abundant tree species within it. The hornbeam trees have the highest average diameter and height, as well as the highest diversity and frequency of microhabitats. The most frequent microhabitats observed on the trees were EP, GR and CV. The result of correlation test showed a significant relationship between tree diameter and microhabitats abundance. By increasing in the tree diameter the number of microhabitats significantly increased.Conclusion: Totally the results of this study show that there are different kinds of microhabitats in the studied forest stands. Also the tree diameter is one of the factors that affects microhabitats’ abundance. Therefore it is of importance to maintain some of the high diameter trees in the forest stand. Understanding the effective factors on occurrence and abundance of the microhabitats can be an important help in protecting forest biodiversity. Studies on habitat trees in Iran’s forest ecosystems (particularly Hyrcanian Forests) is rather a new issue which can be an effective help for better understanding of the other functions of these ecosystems, especially ecosystem services and increasing biodiversity.