بررسی ارتباط بین برخی از خصوصیات درختی، توده جنگلی و فیزیوگرافی با میزان خشکیدگی بلوط ایرانی

سابقه و هدف: در چند سال اخیر زاگرس به‌عنوان بزرگ‌ترین اکوسیستم جنگلی کشور درگیر پدیده زوال شده است. زوال بلوط می‌تواند به‌طور هم‌زمان در مناطق جغرافیایی مختلف توسط عوامل تنش زای کاملاً متفاوت و یا یکسانی رخ ‌داده و منجر به مرگ درختان بلوط شود. مرگ‌ومیر درختی با کاهش تراکم توده، تغییر فراوانی گونه‎های درختی، کاهش انبوهی تاج پوشش و تغییر در ساختار جنگل‌ها موجب کاهش کمی و کیفی توده‌های جنگلی شده و بر عملکرد اکوسیستم‌های آن‌ها تاثیر منفی می‌گذارد. بنابراین این بررسی با هدف تعیین ارتباط برخی از خصوصیات درختی، توده جنگلی و عوامل فیزیوگرافی با میزان خشکیدگی صورت پذیرفت. مواد و روش ها: در منطقه مله‌شبانان در استان لرستان ابتدا در سطح50 هکتار از جنگل‌های منطقه با استفاده از یک شبکه منظم تصادفی با ابعاد 100*100متر، 42 قطعه‌نمونه دایره‌ای شکل به مساحت 15 آر پیاده شد. در هر قطعه‌نمونه از بین مشخصه‎های ساختاری توده، قطر برابرسینه درختان، سطح و تراکم تاج (باز، متوسط، بسته) درختان و جست‎گروه‎ها، ارتفاع درخت، تعداد جست‎ها در هر جست گروه، فرم رویشی، موقعیت گونه و درصد خشکیدگی (سالم، ضعیف، متوسط، شدید) با استفاده از کلاسه‌بندی خشکیدگی در چهار کلاس خشکیدگی تاجی (سالم: کمتر از 5 درصد خشکیدگی تاجی، ضعیف: 33-5 درصد خشکیدگی تاجی، متوسط: 66-34 درصد خشکیدگی تاجی، شدید: بیش از 66 درصد خشکیدگی تاجی) در نظر گرفته‌شده وضعیت سلامت هر درخت بر اساس آن تعیین و یادداشت شد. لایه‌های شیب در دو طبقه جهت جغرافیایی در 5 طبقه و ارتفاع از سطح دریا نیز در دوطبقه تهیه شد. یافته ها : نتایج نشان داد که میزان خشکیدگی با فرم درختی، ارتفاع درخت و تراکم توده دارای ارتباط معنی‎دار و با قطر برابرسینه، تعداد جست و سطح تاج ارتباط معنی‌دار نداشت. پایه‌های با تجمع گروهی، دارای میزان خشکیدگی بیش تری نسبت به پایه‌های انفرادی بودند. همچنین درختان تاج باز میزان خشکیدگی شدیدتری داشتند. میزان خشکیدگی درختان در دو طبقه شیب‌ تفاوتی نداشت. درصورتی که در جهت جنوبی و ارتفاع بالاتر میزان خشکیدگی شدیدتر بود. نتیجه گیری: بیش ترین فراوانی خشکیدگی متعلق به طبقه 4 و طبقه 1 است درصورتی‌که روند کنونی ادامه پیدا کند با وقوع خشک‌سالی مکرر درختان از طبقات پایین‌تر خشکیدگی به طبقات بالاتر انتقال پیدا می‌کنند و با چنین وضعیتی امکان بازسازی و برگشت جنگل به حالت طبیعی را غیرممکن می‌کند؛ اما درصورتی‌که عوامل تشدیدکننده زوال مدیریت شوند و دخالت‌های انسانی در طبیعت کنترل شوند، می‌توان وضعیت کنونی را ثابت نگه داشت یا حتی با توجه به شواهدی که از جست دهی درختان خشکیده در منطقه موردمطالعه وجود دارد، به بازگشت و احیای جنگل امیدوار بود.

The relationship of some tree characteristics, forest stands and physiographic factors with the rate of dieback

Background and objectives: In recent years, Zagros, as the largest forest ecosystem in the country, have been affected by the phenomenon of oak decline. Oak decline can occur simultaneously in different geographic regions by completely different or identical stressors and leading to the death of oak trees. Tree mortality has a negative effect on the ecosystem performance by decreasing the density of the stand, changing the abundance of tree species, reducing the canopy cover and changing the structure of the forests. Therefore, this study was carried out with the aim of determining the relationship between some tree characteristics, forest stand and physiographic factors with the rate of dieback.Materials and methods: In 50 hectare of this forest by a random systematic grid (100*100) 42 circular sample plot with 15 (R) area was s elected. The layers of slope in two categories, aspect, and altitude in two categories were prepared. In each sample plot the structural characteristics of stand such as; diameter at breast height, Crown area, Crown density (open, medium, closed), tree height, number of sprouts, trees origin, tree position, and dieback rate (Using four classes of crown dieback (healthy: less than 5%, poor crown dieback: 33 5%, average crown dieback: 6634%, severe crown dieback: more than 66%), were measured and recorded. Results: The results showed that the relationship between dieback rate with trees origin, tree height, and stand density was significant. However, there was no significant relationship between dieback rate and the diameter at breast height (DBH), the number of sprouts and Crown area (canopy). The trees located on aggregation group had the higher rate of dieback than individual trees. The relationship between physiographic factors with dieback rate showed that there was no significant relationship between slope and dieback. The rate of dieback in South aspect and in higher elevations were higher than other classes. Conclusion: Most of the diebacks belong to the 4th and 1st classes. If the current trend along with frequent droughts continues, the trees are transported from lower classes to higher classes. In such a situation it is impossible to restore the forest to the natural state, but if escalating factors are managed and human intervention is controlled in nature, the current situation can be kept constant, or even given the evidence of the presence of sprout shoots, it was hoping to return and restore the forest.Conclusion: Most of the diebacks belong to the 4th and 1st classes. If the current trend along with frequent droughts continues, the trees are transported from lower classes to higher classes. In such a situation it is impossible to restore the forest to the natural state, but if escalating factors are managed and human intervention is controlled in nature, the current situation can be kept constant, or even given the evidence of the presence of sprout shoots, it was hoping to return and restore the forest.