مقایسه کمی شاخص‌های تنوع زیستی و متغیرهای محیطی موثر بر آن در جنگل های راش و ممرز (مطالعه موردی: بخش گرازبن جنگل خیرود)

سابقه و هدف: از گونه‌های مهم جنگل‌های هیرکانی راش و گونه همراه آن یعنی ممرز می‌باشد. با توجه به اهمیت اقتصادی و اکولوژیک این گونه‌ها، ضروری است به منظور مدیریت و حفاظت صحیح از این جنگلها اطلاعات کافی در رابطه با ساختار و سطح تنوع درختی تیپ راش و ممرز و گونه‌های همراه آنها جمع‌آوری و در اختیار مدیران جنگل قرار گیرد که در این پژوهش مورد مطالعه قرار گرفته است. همچنین در این مطالعه، برای نخستین بار در منطقه مورد بررسی، تحلیل همبستگی و تحلیل رگرسیون بین شاخصهای تنوع زیستی و متغیرهای مستقل محیطی انجام شد که از گامهای اساسی در برنامه ریزی و مدیریت جنگل است. مواد و روشها: به این منظور شاخص‌های تنوع زیستی (شاخص شانون-وینر و سیمپسون) در رویشگاه راش و ممرز و در سطح قطعات نمونه ثابت ده آری به صورت جداگانه اندازه‌گیری و مقایسه شد. همچنین، همبستگی و تحلیل رگرسیون این شاخص ها با 16 فاکتور اکوفیزیوگرافیکی که نماینده شرایط زیست‌محیطی منطقه می‌باشند شامل نوردهی فصلی، میانگین درجه حرارت هوا، ارتفاع بالا از نزدیکترین نقطه زهکشی‌شده، شاخس خیسی توپوگرافی، رطوبت نسبی، سرعت باد و سطوح انعکاسی و تشعشی به دست آمد که در بین آنها تنها چهار فاکتور دارای همبستگی معنی‌دار با شاخص های تنوع زیستی بود که شامل دمای هوای نزدیک سطح زمین، شاخس خیسی توپوگرافی، سرعت باد و مجموع انرژی تابشی خورشیدی در هر رویشگاه می‌باشد. همچنین آزمون t جهت بررسی معنی داری اختلاف شاخصهای تنوع زیستی بین دو رویشگاه انجام شد. یافته ها: نتایج نشان داد در رویشگاه ممرز هر دو شاخص تنوع زیستی بالاتر از رویشگاه راش بوده است. با بررسی ضریب همبستگی متغیرهای محیطی ذکر شده با شاخص تنوع شانون در هر رویشگاه مشخص شد که ضرائب همبستگی متغیرها با شاخص تنوع در رویشگاه ممرز بالاتر از راش بود، به جز ضریب همبستگی مربوط به متغیر مجموع انرژی تابشی که در رویشگاه راش بالاتر و دارای شیب منفی بود که نشان‌دهنده سرشت سایه‌دوستی گونه راش در مقایسه با ممرز می‌باشد. همچنین نتیجه آزمون t تست نشان داد که در مورد شاخص تنوع شانون بین دو رویشگاه اختلاف معنی داری وجود دارد.نتیجه‌گیری: به طور کلی، شاخص‌های تنوع زیستی دارای توانایی زیادی در تشریح وضعیت جنگل داشته و از مزایای این شاخص‌ها صحت بالا، ارزان بودن و انعطاف‌پذیری دانست. نتایج این پژوهش نشان دهنده بالاتر بودن شاخصهای تنوع زیستی در رویشگاه ممرز نسبت به راش بود که می‌تواند به دلایل مختلفی باشد. در حقیقت، تعیین شاخصهای تنوع زیستی در جوامع جنگلی در گام اول و سپس، بررسی و تعیین عوامل محیطی اثرگذار بر تنوع زیستی گونه‌های درختی، همچنین مقایسه جوامع و رویشگاه‌های جنگلی مهم، از منظر این عوامل، به‌منظور اعمال مدیریت مناسب جنگل، مهم و ضروری می باشد.

Quantitative Comparison of Biodiversity Indicators and Environmental Variables Affecting it in Beech and Hornbeam Forests (Case Study: Gorazbon Section of Kheyroud Forest)

Background and objectives: There are important species of beech and hornbeam In the Hyrcanian forests. Due to the economic and ecological importance of beech as well as the frequency of mixed beechsufficient information about the structure and the level of beech and hornbeam and their associated species which will be used by Forest managers. Also in this study, for the first time in the study area, correlation analysis and regression analysis between biodiversity indices and independent environmental variables were performed which are essential steps in forest planning and management.Materials and methods: For this purpose, the indices of biodiversity (Shannon Weiner and Simpson Index) were measured individually in each habitat and then they were compared with each other. In addition, the correlation and regression of these indices with 16 ecophysiographic factors Including seasonal light, average air temperature, high altitude from the nearest drained point, topographic shafts, relative humidity, wind speed, reflection and radiation levels representing the environmental conditions of the region was obtained. Among them, only four factors had a significant correlation with biodiversity index. These factors are air temperature near the surface of the Earth, topographic wetness index, wind speed, and total solar radiation energy in each habitat. Also, ttest was performed to investigate the significant differences between biodiversity indices between the two habitats.Results: The results showed that both Biodiversity indices were higher in Hornbeam habitat than Rash habitat. The correlation coefficient of the environmental variables mentioned in the Shannon diversity index in each habitat indicated that the correlation coefficients of the variables with the variability index in the hornbeam habitat were higher than the rash except for the correlation coefficient related to the total solar energy variation in the Beech habitat which was higher than beech, with a negative slope indicating the nature of the friendliest shade of beech species compared to hornbeam. Conclusion: the higher Shannon species diversity and Simpson uniformity index in beech habitat, confirms the tendency for this species to be mixed with its nonhomogeneous trees and high competition at this stage of the sequence in beech habitat. In fact, the mass distribution of beech is a factor in the high competition and, consequently, a low index of uniformity. The results of this study showed that biodiversity indices were higher in hornbeam than in beech, which could be due to various reasons. In fact, determining biodiversity indices in forest communities firstly and then, examining and determining environmental factors affecting the biodiversity of tree species, as well as comparing important forest habitats and communities from the perspective of these factors for management purposes. Forests are important and essential.