ارزیابی توان اکولوژیکی به منظور جنگلکاری با استفاده از روش anp (حوضه آبخیز ارنگه، استان البرز)

سابقه و هدف: با توجه به روند تخریب جنگل‌های طبیعی، افزایش جمعیت انسانی و نیاز روز افزون به خدمات اکوسیستمی، توسعه جنگل و جنگل‌کاری امری اجتناب‌ناپذیرخواهد بود .پروژه های جنگل‌کاری در سال‌های اخیر، با توجه به اهمیت زیست محیطی و اقتصادی – اجتماعی، رشد زیادی داشته و بصورت یک فعالیت عمرانی و توسعه در سطح بین الملل مطرح گردیده است. در همین راستا، قبل از هر‌گونه اجرای پروژه جنگل‌کاری می‌باید مکان‌یابی مناطق مستعد و ارزیابی توان اکولوژیکی منطقه مد نظر قرارگیرد. در سال‌های اخیر استفاده از روش‌های ارزیابی چند معیاره گسترش فراوانی داشته و در این میان روش تحلیل سلسله مراتبی و تحلیل شبکه‎ای بیشتر مورد توجه قرار گرفته است. فرایند تحلیل شبکه‌ای، ضمن حفظ کلیه قابلیت‌های ahpمی‌تواند بر محدودیت‌های جدی آن، از جمله در نظر نگرفتن وابستگی‌های متقابل بین عناصر تصمیم و فرض اینکه ارتباط بین عناصر تصمیم، سلسله مراتبی و یک طرفه است، برتری یافته و چارچوب مناسبی را برای تحلیل مسایل مختلف فراهم آورد. لذا anp روش مناسبی در بحث تصمیم گیری چند معیاره است. این تحقیق با هدف ارزیابی توان اکولوژیک حوضه آبخیز ارنگه واقع در استان البرز و مکان‌یابی عرصه‌های مناسب برای جنگل‌کاری صورت گرفته است. به منظور ارزیابی توان جنگل‌کاری منطقه از فرآیند تحلیل شبکهای (anp) و سامانه اطلاعات جغرافیایی (gis) استفاده شد.مواد و روش‌‌‌ها: براساس مطالعات پیشین و نظرات کارشناسان، شاخص‌های متناسب با شرایط منطقه تعیین و پس از ایجاد شبکه، پرسشنامه‎ها بین کارشناسان توزیع شد و آنان به مقایسه خوشهها و عوامل موثر در جنگل‌کاری به صورت زوجی و امتیاز‌دهی پرداختند. با استفاده از مقایسه و ارزیابی گزینه‌های موثر در ارزیابی توان جنگل‌کاری از طریق پرسشنامه و وزن نهایی گزینه‌ها با محاسبهی سوپرماتریس حد در هر پرسشنامه، از طریق نرم افزار super decision تعیین گردید. سپس یازده گزینه موثر‌در فرآیند در قالب چهار خوشه توپوگرافی، خاک، اقلیم و زیستی طبقه بندی شد. یازده زیر معیار مربوط به این خوشه ها شامل شیب، ارتفاع، جهت، بافت خاک، فرسایش، زهکش، عمق خاک، دما، بارندگی، تراکم پوشش و تیپ گیاهی، در محیط سامانه‌ی اطلاعات جغرافیایی با طبقات مربوط تهیه گردید. نقشه معیار‌ها با استفاده از انرم افزار idrisi در دامنه فازی 0255 استاندارد سازی شدند. سپس گزینه‌ها به لایه‌های اطلاعاتی تبدیل و با استفاده از تکنیک ترکیب خطی وزنی (wlc) لایه‌های وزن‌دار شاخص‌ها در محیط سامانه‌ی اطلاعات جغرافیایی تلفیق شدند. یافته‌ها: نقشه‌ی نهایی توان جنگل‌کاری منطقه در4 طبقه بدست آمد. نتایج بیانگر آنست که 4.6 درصد از منطقه تناسب خوب، 13.9 درصد تناسب متوسط و19.2 درصد تناسب کم و 62.1 درصد تناسب بسیار کم برای توسعه جنگل دارد. نتایج این مطالعه حاکی از آنست که معیار ارتفاع از سطح دریا بیشترین و معیار فرسایش کمترین تاثیر را در تعیین مناطق مناسب جهت جنگل‌کاری در منطقه مورد مطالعه دارد. نتیجه گیری: با توجه به نتایج این مطالعه، جنگل‌کاری در حوزه آبخیز ارنگه بر اساس نقشه پتانسیل منطقه قابل انجام بوده و توسعه جنگل در 18.5 درصد از منطقه از توان مناسب تا متوسط برخوردار است. قسمتهای غرب به سمت مرکز در منطقه ارنگه به عنوان اولویت جنگل‌کاری می باشد و بررسی کاربری‌های دیگر برای قسمت‌هایی از منطقه که توان نامناسب و بسیار نامناسب را نشان می‌دهند قابل توصیه است.

Ecological potential assessment for forest plantation using ANP method(Case study: Arangeh Watershed, Alborz Province)

Background and target: regarding to the destruction process of natural forests, increasing human population and increasing demand for ecosystem services, the forest development and the forestry will be unavoidable. Forestry projects have grown in recent years due to environmental and socioeconomic importanc and have been raised as a developmental activity and development internationally. Therefore, before any implementation of forestry project, it should be possible to locate the susceptible areas and evaluate the ecological capability of the area. In recent years, using of multicriteria evaluation methods has been expanded and hierarchical analysis and network analyzes have been more widely considered. The network analysis process, while maintaining all the capabilities of AHP, can address its serious constraints, including not considering the interdependencies between decision elements and assuming that the relationship between decision elements is hierarchical and onesided, and the appropriate framework for analyzing various issues.Therefore, ANP is a suitable method for discussing multicriteria decisionmaking. This research was conducted for the purpose of evaluation of ecological ability of Arangeh drainage basin located in Alborz province. ANP and geographical information system has been used in order to evaluate the forestation ability in the area.Materials and methods: according to previous studies and experts opinion, the indexes that were suitable for the area’s condition, were specified and after establishing of network, the questionnaires were distributed among experts and they compared the clusters and effective factors in forestry in a pair and scored by help of comparison and evaluation of the effective options in evaluating the power of forestry, it is done through questionnaire and the final weight of options calculated by super matrix limit it was determined through Super Decision software. Nine subcriterias related to these clusters have been provided that includes slope, elevation, aspect, soil texture, erosion, temperature, rainfall, cover and types of vegetation in the environment of geographical information system with a certain clarification. Comparison and evaluation of effective options in evaluation of ecological ability for forestation by questionnaire and the final weight of options by calculating limited supermatrix is fulfilled in every questionnaire. The map of criteria has been standardized in fuzzy range of 0255 by using IDRISI software, then the options are converted to information layers and the weightcarrying layers of indexes in geographical information system of area are assimilated by WLC technic. Findings: the final plan of forestry ability of the area are obtained in four classes. The results of evaluation indicate that 4.6 percent has high proportion, 13.9 percent has average proportion, 19.2 percent has low and 962.1 percent have a very low proportion for forest development. Results of this study indicate that the elevation criteria has the highest and erosion criteria has the least impact to determine the appropriate areas for forestry in the studied areas.Conclusion: Although considering the aquired results in this study and according to potential map of the region, forestry in Arangeh watershed is possible and the forest development has a proper to mediocre potential in 18.5 percent of the total area. The western parts of the center are in the region of Arenghe as a priority for forestry and it’s advisable to check other uses for parts of the area that show inappropriate and highly inappropriate potential.