تحلیل پوشش گیاهی در حاشیۀ جاده‌های خاکی چند سال ساخت جنگل‌های ناو اسالم در غرب استان گیلان

سابقه و هدف: گونه‌های شاخص یکی از مولفه‌های مهم در طبقه‌بندی پوشش گیاهی هستند، مطالعه و تعیین آنها در حاشیۀ جاده‌های چند سال ساخت اهمیت زیادی برای حفظ رویشگاه گونه‌های گیاهی نادر و در معرض انقراض دارد، آگاهی از سن جاده می تواند در جهت حفظ و توسعۀ جوامع گیاهی موثر باشد چرا که روند تاثیرگذاری جاده می‌تواند به مدیریت بهینه پوشش گیاهی در زمان ساخت جاده‌های جدید یا در هنگام نگهداری از آنها کمک شایانی کند. هدف این پژوهش، طبقه‌بندی اکولوژیکی و تعیین گونه‌های شاخص در سنین مختلف حاشیۀ جاده‌های جنگلی در منطقه ناو اسالم واقع در غرب استان گیلان بود. مواد و روش‌ها: جمع‌آوری داده به‌صورت نمونه‌برداری تصادفی بر این اساس که در 7 منطقه جنگلی ناو اسالم گیلان، به روش ترانسکت خطی، 28 خط نمونه به طول 150 متر عمود بر حاشیۀ جاده تا درون جنگل صورت گرفت. فاصلۀ بین خطوط نمونه 100 متر بود، پنج قطعه نمونه به ابعاد 30×5 متر برای برداشت پوشش درختی و درختچه‌ای با فاصلۀ 30 متر مشخص شد. در قطعات نمونه 4 متر مربعی هم گونه‌های علفی با استفاده از فلورهای گیاهی شناسایی و درصد پوشش گیاهی در اشکوبهای مختلف (درختی، درختچه و علفی) با استفاده از مقیاس براون بلانکه ثبت شد. همچنین، تحلیل گونۀ شاخص با استفاده از قطعه نمونه گروه اکولوژیک و در محیط نرم افزارpc ord for win. ver. 5 بررسی شد.یافته‌ها: نتایج تحلیل گونه‌ها‌ی شاخص نشان داد که 146 گونۀ گیاهی مورد بررسی در این منطقه، در جاده‌های چند سال ساخت وجود دارد. حضور گونه‌های درختی و درختچه در جاده‌های قدیمی بیشتر از جاده‌های تازه ساخت بود. در این تحقیق جاده‌های تازه ساخت (10 سال) در دو گروه گونه دوم و چهارم اکولوژیک، جاده‌هایی با سنین متوسط (10-20 سال) در گروه گونه سوم اکولوژیک و جاده‌های قدیمی (بیشتر از 20 سال) در گروه گونه اول اکولوژیک قرار گرفتند. با استفاده از آنالیز دو طرفۀ گونه‌های شاخص، پوشش گیاهی محدودۀ تحقیق به‌صورت دو گروه viola alba besser, carpinus betulus l, brachypodium sylvaticum, carex divulsa stokes طبقه‌بندی شدند. در این تحقیق حضور گونه‌های درختی alnus subcordata c.a.mey و acer velutinum boiss در قطعات نمونه حاشیۀ جاده بیشتر از داخل جنگل بود و با افزایش فاصله از حاشیۀ جاده و نفوذ به سمت جنگل، تنوع این گونه‌های درختی و فرکانس نسبی آنها کم بود. در این تحقیق، گونۀ carex divulsa stokes بعنوان گونۀ نادر و گونۀ fagus orientalis lipsky بعنوان گونه‌ای با فراوانی زیاد شناخته شد. نتیجه‌گیری: نتایج این تحقیق تاکید دارد که سن جاده نه تنها در تعیین گروه گونه‌های اکولوژیک بلکه در شناخت گونه‌های شاخص در سطح منطقه و بهبود نتایج طبقه‌بندی گروه گونه‌های درختی، علفی و زادآوری در جاده‌های چند سال ساخت می‌تواند موثر باشد. تعیین گونه‌های شاخص هم نه تنها به‌‌منظور تعیین حدود گروه‌های اکولوژیکی طبقه‌بندی شده در حاشیۀ جاده بلکه در بهبود نتایج طبقه‌بندی گروه‌های گیاهی و همچنین تعیین دقیق عوامل اثر گذار بر گروه‌های اکولوژیکی برای مدیریت اصولی و بهره‌برداری پایدار از اکوسیستم‌های جنگلی می‌تواند کاربرد داشته باشد.

Analysis of vegetation on the roadside of roads with several years’ age (Case study: Nav-e-Asalem forests in west of Guilan province

Background and Objectives: Indicator species are one of the important components in vegetation classification, and studying and determining them on the roadside of old roads is very important for maintaining the habitat for rare and endangered plant species. Awareness of the road age can be effective in preserving and developing the plant communities, as the road effect can be helpful in optimal management of vegetation when constructing or maintaining new roads. The purpose of this study was ecological classification as well as identification of indicator species in roadside of forest roads with different ages in NaveAsalem area, west of Guilan province.Materials and Methods: Data were collected by random sampling, as in the seven forest areas of NaveAslam, Guilan, a number of 28 transects (150 m in length) perpendicular to the road from roadside to the inside of the forest using line transect method, linear transect method was used and 28 transects (150 m in length) perpendicular to the road were taken. The distance between the transects was 100 m, Five sample plots (30 × 5 m) were taken for sampling trees and shrubs with a distance of 30 m from each other. In 4 m2 sample plots herbaceous species were identified using vegetation flora and vegetation percentage was recorded in different strata (tree, shrubs and herbaceous) using BraunBlanquet scale. Also, indicator species analysis was performed using ecological group sample in PCORD for Win. Ver 5 software.Results: The results of indicator species analysis showed that 146 species were found in the roadside of roads with several years’ age. The presence of tree and regeneration species was higher on old roads compared to new ones. In this research, newly constructed roads (10 years) occurred in two groups of second and fourth ecological species, roads with medium ages (1020 years) in the third ecological group and older roads (>20 years) in the first ecological species group. By using twoway indicator species analysis (TWINSPAN), vegetation cover was classified into two groups: Viola alba Besser, Carpinus betulus L. and Brachypodium sylvaticum, Carex divulsa Stokes. In this research, the presence of Alnus subcordata CAMey and Acer velutinum Boiss species was higher in the sample plots near the road compared to inside forest. The diversity of these tree species and their relative frequency decreased by increasing the distance from the roadside and moving to inside forest. In this research, Carex divulsa Stokes was identified as a rare species and Fagus orientalis Lipsky as a species with high frequency.Conclusion: The results of this research emphasize the importance of road age not only in determining the ecological species group, but also in identifying the indicator species in the area as well as in improving the classification results of tree, herbaceous and regeneration species in roadside area. Determination of the indicator species is effective not only in determining the extent of the ecological groups classified on the roadside, but also in improving the classification results of plant groups as well as identifying the factors affecting ecological groups seems to be useful for proper management and sustainable exploitation of forest ecosystems.