تحلیل کمی ترکیب و ساختار توده‌های جنگلی سرخدار (taxus baccata l.) در وضعیت‌های حفاظتی متفاوت جنگلهای ارسباران

سابقه و هدف: تشریح کمی ساختار جنگل به عنوان مهمترین مولفه در مدیریت اکوسیستم های جنگلی ضرورت دارد. سرخدار (taxus baccata l.) به عنوان یکی از مهمترین گونه‌های درختی رویشگاه جنگلی ارسباران در شمال غرب ایران است. هدف این بررسی، تعیین ویژگی‌های ساختاری و ترکیب جوامع جنگلی سرخدار در رویشگاه‌های طبیعی در جنگل‌های ارسباران با استفاده از روش‌های مبتنی بر نزدیک‌ترین همسایه و نتایج آماربرداری صد در صد در رویشگاه‌های با وضعیت حفاظتی متفاوت بیان کند. مواد و روشها: در این پژوهش سه رویشگاه کلاله، وایقان و کورن انتخاب و به دو روش صددرصد و نزدیکترین فاصله آماربرداری شدند. در هر رویشگاه یک شبکه آماربرداری به ابعاد 25×25 متر پیاده شده و در محل تقاطع اضلاع شبکه تعداد 56 نقطه نمونه‌برداری انتخاب و نزدیک‌ترین درختان سرخدار به مرکز تقاطع به‌عنوان درخت شاهد همراه با سه درخت جانبی که در نزدیک‌ترین فاصله از درخت شاهد قرار داشتند با استفاده از روش فاصله‌ای و بدون پلات اندازه‌گیری شدند. برای بررسی ساختار از شاخص‌های آمیختگی، تمایز قطری و ارتفاعی، شاخص فاصله درختان و شاخص کلارک و ایوانز استفاده شد. یافته‌ها: میانگین ارتفاع درختان سرخدار در دو رویشگاه کلاله (4.83 متر) و وایقان (5.1 متر) بود و در اشکوب زیرین قرار داشتند. ولی در رویشگاه کورن ارتفاع درختان سرخدار (4.04 متر) با بقیه درختان توده (4.3 متر) اندازه مشابهی داشت. نتایج نشان داد که چهار گونه ممرز (68 درصد)، افرا (8 درصد)، سرخدار (7 درصد) و بلوط سیاه (5.2 درصد) حدود 88 درصد از تراکم درختان موجود در تودهها را تشکیل می داد. در هر سه رویشگاه، سرخدار در پایین‌ترین طبقه قطری (75.5/12 سانتی‌متر)، بیشترین فراوانی را دارد. میانگین شاخص فاصله بین درختان در رویشگاهای با سابقه حفاظت طولانی مدت و کوتاه مدت به ترتیب برابر با 3.8 و 5.14 متر بود. میانگین شاخص تمایز قطری در رویشگاهای با سابقه حفاظت طولانی مدت و کوتاه مدت به ترتیب برابر با 0.59 و 0.06 برآورد شد. نتایج محاسبات نشان داد که ارزش مینگ لینگ یک در منطقه وایقان 100 درصد بود. البته ارزش یک برای منطقه کلاله حدود 85 درصد را نشان داد. اما در رویشگاه کورن شاخص آمیختگی با ارزش صفر حدود 25 درصد فراوانی داشت. ارزش شاخص کلارک ایوانز نشان داد که در رویشگاه وایقان (1.29) و در دو رویشگاه کلاله (1.07) و کورن (0.82)، این شاخص نزدیک به یک بود. نتیجه‌گیری: نتایج نشان داد که پایه‌های سرخدار تعداد در هکتار و سطح مقطع پایینی نسبت به سایر گونه‌‌ها در توده‌های مورد مطالعه دارند. انجام عملیات‌های جنگل‌شناسی برای کاهش تعداد در هکتار و سطح مقطع سایر گونه‌ها به تقویت پایه‌های سرخدار منجر میشود. با توجه به اینکه سرخدار نور ملایم را می‌طلبد، کاهش بیش از اندازه تراکم درختان در توده می‌تواند به سرخدار آسیب بزند. بر اساس نتایج اعمال حفاظت و جلوگیری از آشفتگی‌های با منشا انسانی می‌تواند باعث تسریع بازگشت اکوسیستم به وضعیت مطلوب گردد.

Composition and structure of English yew forest stands (Taxus baccata L.) in different conservation systems of Arasbaran forests, Iran

Background and objectives: One of the most important conservation actions that can be taken in disturbed forests is the development of enclosed areas that can substantially impact the structure and composition of vegetation. The main goal of forest management plans is to maintain the natural structure of stands. Yew is one of the most important and threatened tree species in the Arasbaran region in northwestern Iran. Materials and methods: In this research, we assessed the structural characteristics and composition of yew forest communities using the nearest neighbor and full callipering methods at three sites with different management histories. Within a onehectare sampling area, tree species identity, diameter, height, and crown diameter were measured. In each of these sampling areas, 56 sample points were surveyed in a 25 m × 25 m grid for trees species identity, diameter, height, and distance from reference to neighbor trees. To quantify the structural characteristics in areas of different conservation status, some indices calculated including mingling, distance to neighbor, diameter and height differentiation, uniform angle, and Clark Evans. Results: The average height of yew trees at the longterm sites SKA and SVA was 5.1 and 4.8 m respectively. These trees were located in the lower layer. In the shortterm site (SKU), however, yew trees (4.04 m) had approximately the same height as other trees (4.3 m). Results revealed that four species – hornbeam (68%), maple (8%), yew (7%), and oak (5.2%) composed 88% of tree species. The majority of trees had a low distance (2–3 m) between neighbors. Due to the high density of trees in the sites with a longterm conservation period (SKA and SVA), a low percentage of trees had mean distance more than 5 meters. Mean of distance to neighbor (Di) index for longterm and shortterm sites were 3.8 and 5.14, respectively. The mean TDi for longterm and shortterm conservation areas was 0.59 and 0.06, respectively. The uniform angle index showed that there was no class value 1 at all three sites. In the longterm enclosed area, Clark Evans index was 1.18. In short termenclosed areas, it was less than 1 (0.82). At all sites, yew trees were in the least vital class. Conclusion: Reducing tree density and basal area of other species will lend strength to yew trees in the studied sites. However, because yew trees need moderate light conditions, excessive decreases in the tree density can be detrimental. In order to optimize the management of forest resources, it is essential to get the correct information about the structure of forest stands. It is important to obtain enough information about the forest stand structure and changes in various indicators of stand to offer new approaches to forest management. The results of this research can show the conservation effects on yew stands in longterm and shortterm conservation periods. It helps provide effective and useful conservation solutions.