بررسی اثر تغییر اقلیم بر مقدار نیاز خالص آبیاری محصولات عمده دشت همدان- بهار با استفاده از نتایج مدل ریزمقیاس lars-wg5

سابقه و هدف: تغییر اقلیم و اثرات آن بر منابع آب یکی از مهم‌ترین چالش‌های فراروی بشر در قرن حاضر و آینده می‌باشد. اگرچه پژوهش‌های مختلفی در ارتباط با تغییرات پارامترهای اقلیمی و هیدرولوژیکی با استفاده از سناریوهای اقلیمی و مدل‌های gcm انجام یافته است اما تغییرات نیاز آبی و بخش کشاورزی کم‌تر مورد بررسی قرار گرفته است. هدف اصلی این پژوهش بررسی تغییرات مقدار نیاز خالص آبیاری محصولات عمده کشت شده در دشت همدان- بهار شامل گندم، جو، سیب‌زمینی، چغندرقند، ذرت دانه‌ای و علوفه‌ای، نخود و پیاز در سه دهه‌ آتی بر پایه سناریوهای مختلف در مقایسه با دوره پایه با استفاده از مدل lars-wg5 می‌‌باشد. مواد و روش‌ها: داده‌های مورد نیاز در این پژوهش، شامل مقادیر روزانه بارش، دمای حداقل، دمای حداکثر و ساعت آفتابی ایستگاه سینوپتیک همدان (فرودگاه) طی دوره آماری 30 ساله (2010-1981) می‌باشند که از مرکز اطلاعات و آمار سازمان هواشناسی کشور اخذ گردیدند. ابتدا توانایی مدل lars-wg5 برای شبیه‌سازی متغیرهای اقلیمی دمای حداقل و حداکثر، تابش خورشیدی و بارش ایستگاه سینوپتیک همدان در دوره پایه (2010-1981) بررسی و تایید گردید. سپس با استفاده از داده‌های مدل hadcm3، مقادیر آن‌ها در دوره‌ 2040-2011 بر پایه‌ سناریوهای انتشار a1b، a2 و b1 شبیه‌سازی شدند. در ادامه با محاسبه مقدار بارش موثر، مقدار نیاز خالص آبیاری محصولات مورد بررسی در مقیاس ماهانه برای دوره‌های‌ پایه و سه دهه‌ آینده برآورد و تغییرات آن‌ها در مقایسه با یکدیگر ارزیابی شدند. یافته‌ها: براساس نتایج پیش‌بینی مدل lars-wg5، در سه دهه‌ آتی نسبت به دوره‌ پایه طبق سناریوهای a1b، a2 و b1 دما به‌ترتیب 77/0، 88/0 و 78/0 درجه‌ سانتی‌گراد و میانگین بارش سالانه به‌ترتیب 1/2، 9/5 و 2/10 درصد افزایش می‌یابند. نتایج نشان می‌دهد که میانگین بارش ماه‌های اکتبر، دسامبر و فوریه در هر سه سناریو افزایش و میانگین بارش‌ ماه‌های مارس، آوریل و مه در سناریوهای a2 و b1 کاهش خواهد یافت. همچنین، محتمل است مجموع مقدار نیاز خالص آبیاری محصولات بررسی شده دشت همدان- بهار طی 30 سال آینده براساس سناریوهای مختلف نسبت به دوره‌ پایه بین 6/2 تا 2/28 میلی‌متر افزایش یابد. بر پایه سناریوی a2 نیاز خالص آبیاری گیاهان زارعی گندم و جو دارای کم‌ترین مقدار افزایش و گیاهان چغندرقند و سیب‌زمینی دارای بیش‌ترین مقدار افزایش می‌باشند.نتیجه‌گیری: بر پایه سناریوی محتمل a2 مجموع نیاز خالص آبیاری گیاهان زراعی چغندرقند، گندم، جو، سیب‌زمینی، ذرت دانه‌ای، ذرت علوفه‌ای، نخود و پیاز در 30 سال آینده به‌ترتیب به مقدار 267، 75، 57، 275، 250، 153، 145 و 224 مترمکعب در هکتار نسبت به دوره پایه به‌طور متوسط افزایش خواهد یافت. به‌طورکلی با توجه به تغییرات افزایشی مقدار نیاز خالص آبیاری محصولات مختلف مورد بررسی، به‌گزینی الگوی کشت متناسب با تغییرات اقلیمی ضروری است.