ایجاد و بررسی مدل‌های مختلف تحلیل منطقه‌ای تناوب سیلاب تابعی از دوره بازگشت (مطالعه موردی: استان اردبیل)

سابقه و هدف: توسعه روش‌های برآورد فراوانی منطقه‌ای سیلاب در مناطق فاقد ایستگاه‌های اندازه‌گیری یکی از اولین اهداف اصلی در مسایل روز هیدرولوژی می‌باشد. ارزیابی فراوانی سیلاب در حوضه‌های فاقد ایستگاه‌های اندازه‌گیری، معمولاً توسط ایجاد روابط مناسب آماری (مدل‌ها) بین سیلاب و ویژگی‌های فیزیکی حوضه انجام می‌گیرد. در این پژوهش، تحلیل منطقه‌ای بین دبی سیلاب به‌عنوان عامل وابسته و ویژگی‌های فیزیکی به‌عنوان عامل مستقل با به‌کارگیری روش معکوس در حوضه‌های استان اردبیل انجام گرفت. مواد و روش‌ها: منطقه مورد پژوهش، در نواحی مرکزی استان اردبیل قرار دارد که شامل 9 ایستگاه هیدرومتری همگن می‌باشد. از ایستگاه‌های همگن موجود، 7 ایستگاه برای واسنجی (ایجاد مدل) و 2 ایستگاه برای صحت‌سنجی مدل‌های ایجاد شده، مورد استفاده قرار گرفتند. برای حصول به مدل واحد، دوره بازگشت به‌عنوان عامل مستقل در مدل در نظر گرفته شد. چهار نوع مدل شامل مدل‌های مساحت، مساحت- شیب، مساحت- شیب- طول آبراهه‌ها و مدل فولر مورد مطالعه قرار گرفت. یافته‌ها: از بین چهار مدل مورد مطالعه، مدل فولر عملکرد مناسبی برای تخمین سیلاب نشان نداد. مدل مساحت با rmse 30/23 و 51/23 (مترمکعب بر ثانیه) کم‌ترین دقت و مدل مساحت- شیب- طول آبراه‌ها با rmse 51/9 و 32/6 (مترمکعب بر ثانیه) بیش‌ترین دقت را در برآورد دبی سیلاب در 2 ایستگاه صحت‌سنجی داشتند. نتیجه‌گیری: مدل مساحت- شیب- طول آبراه‌ها برای دوره بازگشت‌های کم‌تر از 50 سال دقت قابل‌قبولی را نشان داد. بنابراین با توجه به دقت این مدل برای دوره بازگشت‌های کم و متوسط، می‌توان به‌منظور تحلیل منطقه‌ای سیلاب در منطقه مورد مطالعه که دارای اقلیم نیمه‌خشک می‌باشد استفاده گردد. با افزایش دوره بازگشت، دقت همه مدل‌ها کاهش می‌یابد.