ارزیابی روش‌های مختلف درون‌یابی به‌منظور تخمین و پهنه‌بندی متغیرهای بارش در اراضی کشاورزی شهرستان آق‌قلا جهت کشت دیم غلات پاییزه

سابقه و هدف: شرایط اقلیمی یکی از مهم‌ترین عوامل تاثیرگذار در تولید محصولات کشاورزی است. در میان عوامل اقلیمی، متغیر بارش یکی از مهم‌ترین مولفه‌های اقلیمی است که در تولید محصولات کشاورزی به‌خاطر تاثیرگذاریش در تامین آب قابل دسترس برای گیاه نقش مهمی ایفا می‌کند. میزان آب قابل دسترس برای گیاهان قویا به فصل بارش، توزیع مکانی و زمانی آن وابسته است همچنین آن می‌تواند موفقیت یا شکست در تولید محصولات کشاورزی را در یک فصل زراعی تعیین کند. شهرستان آق‌قلا یکی از مراکز مهم تولید محصولات کشاورزی از جمله غلات دیم در استان گلستان می‌باشد. بیش‌تر اراضی این شهرستان زیر کشت دیم محصولاتی مانند گندم و جو قرار می‌گیرد. در مجموع کشاورزی در شهرستان آق‌قلا به‌میزان بارش وابسته است. تعیین تغییرات مکانی بارش در اراضی کشاورزی این شهرستان به‌طور ویژه‌ای دارای اهمیت است. بنابراین هدف از این پژوهش، ارزیابی روش‌های مختلف درون‌یابی به‌منظور تخمین و پهنه‌بندی متغییرهای بارش در اراضی کشاورزی شهرستان آق‌قلا بود. همچنین این پژوهش اطلاعاتی را در سطح محلی فراهم می‌کند که می‌تواند به‌وسیله کشاورزان منطقه برای افزایش عملکرد در شرایط دیم مورد استفاده قرار گیرد.مواد و روش‌ها: در این پژوهش توزیع مکانی بارش در اراضی کشاورزی شهرستان آق‌قلا به‌وسیله 18 روش- مدل درون‌یابی قطعی و زمین‌آماری مانند وزن‌دهی معکوس فاصله، تابع پایه شعاعی، چندجمله‌ای موضعی، کریجینگ معمولی و کریجینگ عام، مورد ارزیابی قرار گرفت. معیار ارزیابی در این پژوهش، ریشه دوم میانگین مربعات باقی‌مانده (rmse) و انحراف استاندارد عمومی (gsd)، با استفاده از روش اعتبارسنجی متقابل بود. یافته‌ها: نتایج ارزیابی‌ها نشان داد که روش چندجمله‌ای موضعی (درجه 1 و 2) بهترین الگو برای تخمین همه متغیرهای بارش به‌جز بارش بهاره و بارش خرداد ماه می‌باشد. زیرا این روش دارای بیش‌ترین دقت و کم‌ترین خطا بود. تجزیه و تحلیل نیم‌تغییر‌نماها نشان داد که متغیرهای بارش سالانه و خردادماه با مدل نمایی و بارش‌های پاییزه، بهاره و اردیبهشت‌ماه با مدل کروی بهترین برازش را دارند. نقشه‌های نهایی نشان داد که میزان بارش‌های سالانه، پاییزه و خردادماه در اراضی شمالی کم‌تر از مناطق جنوبی است. در این مطالعه مشخص شد که حدود 62/65 درصد از اراضی کشاورزی دارای بارش سالانه بین 300 تا 400 میلی‌متر می‌باشند. همچنین دامنه تغییرات بارش پاییزه در این منطقه بین 11/101 تا 08/166 میلی‌متر مشاهده شد. نتیجه‌گیری: نتایج نشان داد که همانند تامین نیازهای دمایی، نیاز رطوبتی سالانه و پاییزه گیاهان دیم رایج مثل گندم و جو، در این منطقه نیز تامین می‌شود، اما از نظر میزان بارش بهاره و خردادماه این مقادیر ناکافی است. سطح وسیعی از اراضی منطقه برخوردار از بارش زیر 10 میلی‌متر در خردادماه است که این میزان بارش برای پرشدن دانه‌ها کافی نیست.