بررسی روند تغییرات زمانی کیفیت آب‌های زیرزمینی دشت نیشابور و دلایل احتمالی آن

سابقه و هدف: به‌منظور جلوگیری از مشکلات شدید بحران آب در دشت نیشابور، به‌دلیل محدودیت منابع آب و نیز افزایش نرخ مصرف در بخش‌های شهری، صنعتی و کشاورزی، لزوم استقرار برنامه‌های جامع جهت مدیریت کمی و کیفی منابع آبی این دشت، امری انکارناپذیر می‌باشد. در این پژوهش که در راستای امر مذکور انجام پذیرفته است، روند تغییرات زمانی کیفی آبخوان در بازه زمانی 88-1380 و نیز دلایل احتمالی این نوسانات مورد بررسی قرار گرفته است. مواد و روش‌ها: پارامترهای کیفی مورد اندازه‌گیری در این پژوهش شامل کل جامدات محلول، سختی کل، نسبت جذب سدیم، غلظت یون‌های سدیم، کلسیم، منیزیم، سولفات و کلراید بودند.یافته‌ها: نتایج به‌دست آمده دلالت بر آن دارد که از میزان مطلوبیت منابع آب زیرزمینی دشت نیشابور در طی بازه زمانی 88-1380، کاسته شده است. به‌گونه‌ای که در بازه زمانی مذکور، غلظت کل جامدات محلول در %77 از چاه‌های مورد مطالعه، روندی افزایشی را داشته و میانگین غلظت آن برای کل آبخوان از نرخ رشد سالانه‌‌ای معادل 63/19 میلی‌گرم در لیتر برخوردار بوده است. در بررسی دلایل احتمالی تغییرات کیفی آب‌های زیرزمینی دشت نیشابور، کاهش سطح آب‌های زیرزمینی، سازندهای زمین‌شناسی و فعالیت‌های کشاورزی به‌عنوان مهم‌ترین عوامل مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج حاصله نشان داد که تقریباً به‌ازای هر 81/0 متر کاهش در سطح آب‌های زیرزمینی در هر سال، به‌میزان 63/19 میلی‌گرم در لیتر به غلظت جامدات محلول در آبخوان افزوده شده است. همچنین وجود سازندهای زمین‌شناسی دوران سوم (میوسن) و سنگ‌های ولکانیکی در تغییر کیفیت بخش‌هایی از آبخوان دشت نیشابور موثر بوده است. نتیجه‌گیری: نتیجه بررسی‌ها نشان داد که بین کاهش سطح آب‌های زیرزمینی در دشت نیشابور و افزایش املاح موجود در آن‌ها همبستگی زیادی وجود دارد. با این وجود اظهارنظر قطعی در مورد سهم نسبی سازندهای زمین‌شناسی و فعالیت‌های کشاورزی در افزایش املاح آب‌های زیرزمینی، به‌دلیل کمبود آمار و اطلاعات کافی در این زمینه، در ‌حال ‌حاضر امکان‌پذیر نمی‌باشد.