شناسایی و اولویت‌بندی مکان‌های مناسب تغذیه آب زیرزمینی در سیستم حوزه آبخیز (مطالعه موردی: حوزه آبخیز گلبهار، خراسان رضوی)

کمبود آب در مناطق خشک، مساله‌ای جدی و مداوم است. بنابراین لازم است ساکنین این مناطق اطلاعاتی در خصوص جمع‌آوری، ذخیره و مصرف بهینه آب داشته باشند. بنابراین استحصال آب به‌عنوان هدفی اقتصادی و موثر مطرح می‌شود. کسب اطلاعات دقیق درباره سیستم‌های گوناگون جمع‌آوری آب از نیازهای عمده است. مهم‌ترین مرحله در به‌کارگیری سیستم‌های جمع‌آوری آب باران، مکان‌یابی عرصه‌های مناسب است. با شناسایی محل‌های مناسب برای این منظور صرفه‌جویی قابل‌ملاحظه‌ای در زمان و هزینه صورت می‌گیرد. هدف از انجام این پژوهش، تدوین چارچوبی برای مکان‌یابی عرصه‌های دارای توان استحصال آب است. به‌منظور ارزیابی مکانی پتانسیل تولید رواناب و تغذیه آب زیرزمینی، در ابتدا از یک مدل مفهومی بارندگی- رواناب استفاده شده است. با استفاده از این مدل، مقادیر پتانسیل رواناب و تغذیه آب زیرزمینی محاسبه شده (هدف کلی مربوط به اولویت‌بندی مکان‌های مناسب برای تغذیه آب زیرزمینی می‌باشد که این برای رسیدن به این هدف باید مقادیر مربوط به پتانسیل رواناب نیز اندازه‌گیری شود)، سپس با استفاده از تجزیه و تحلیل رستری در محیط نرم‌افزار arc gis نقشه‌های پتانسیل رواناب و تغذیه آب زیرزمینی به‌دست آمد. در مرحله بعد اولویت‌بندی مناطق دارای پتانسیل جمع‌آوری آب سطحی و تغذیه آب زیرزمینی و سپس براساس شاخص اقتصادی زیرحوزه‌های مختلف از نظر پتانسیل جمع‌آوری آب سطحی و تغذیه آب زیرزمینی اولویت‌بندی شدند. برای ارزیابی اقتصادی از روش سود به هزینه استفاده شده است. نتایج نشان داد زیرحوزه‌هایی از نظر اقتصادی دارای شرایط مناسب‌تری برای استحصال آب هستند، که از نظر مجموع آب قابل جمع‌آوری دارای مقادیر بیش‌تری بوده و هزینه استقرار کم‌تری دارند. برآورد اقتصادی و شرایط فیزیکی نشانگر اولویت زیرحوزه‌ها از نظر جمع‌آوری آب است. می‌توان گفت ارزیابی مکانی انجام شده در این پژوهش با استفاده از بانک اطلاعاتی وسیعی انجام شده است. این روش توانایی بهبود مدیریت منابع آبی در حوزه آبخیز گلبهار و حوزه‌های مشابه را دارد. روش ارایه شده در این مطالعه، سیستم اطلاعات جغرافیایی را به‌عنوان یک ابزار قدرتمند و مفید برای تهیه، پردازش، تلفیق لایه‌ها و استخراج داده‌ها از لایه‌های تهیه شده و آنالیز و مدیریت داده‌های مکانی معرفی می‌نماید. به این ترتیب با هدایت سیستم‌های جمع‌آوری آب به محل‌های مناسب، علاوه‌بر افزایش کارآیی این سیستم‌ها در وقت و هزینه نیز صرفه‌جویی می‌گردد.