اولویت‌بندی راه‌کارهای افزایش بهره‌وری آب در شبکه‌های آبیاری و زه‌کشی با استفاده از فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) (مطالعه موردی: شبکه آبیاری قزوین)

شبکه‌های آبیاری و زه‌کشی وسیع‌ترین توزیع‌کننده آب کشاورزی به‌شمار می‌روند و نقش مهمی در تامین و توزیع بهینه آب دارند. بنابراین برای افزایش بهره‌وری آب کشاورزی، باید بررسی‌ها و سرمایه‌گذاری‌ها در بخش‌های مدیریتی، فنی، اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی در این شبکه‌ها متمرکز شوند. در این پژوهش با بررسی‌های کتابخانه‌ای و مراجعه به شبکه آبیاری قزوین، مشورت و مصاحبه حضوری با مسیولین شبکه و مدیران صنعت آب در بخش بهره‌برداری از شبکه‌های آبیاری و همچنین با استفاده از گزارش‌های مطالعات قبلی، راه‌کارهای موثر در افزایش بهره‌وری آب شبکه از دیدگاه‌های مختلف مدیریتی، فنی، اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی تعیین گردید. به‌منظور اولویت‌بندی این راه‌کارها با استفاده از نظرهای کارشناسان از روش ahp و نرم‌افزار اکسپرت چویس استفاده گردید. نتایج نشان داد که دیدگاه مدیریتی- بهره‌برداری با وزن 509/0 در بالاترین اولویت قرار دارد. همچنین پس از رتبه‌بندی معیارها در هر دیدگاه مشخص گردید که از دیدگاه مدیریتی- بهره‌برداری استفاده از سیستم‌های آبیاری تحت فشار در سطح شبکه، از دیدگاه فنی- سازه‌ای استفاده از سازه‌های آبگیر نیرپیک در تمام کانال‌ها، از دیدگاه اقتصادی دریافت هزینه واقعی آب‌بها، از دیدگاه اجتماعی توصیه و ترویج سیستم‌های مدرن آبیاری به کشاورزان و از دیدگاه زیست‌محیطی جلوگیری از تخلیه فاضلاب‌های شهری، صنعتی و کشاورزی به داخل کانال‌ها دارای بیش‌ترین اهمیت می‌باشند. همچنین در این پژوهش به‌عنوان نمونه به‌منظور به‌کارگیری برترین راه‌کار افزایش بهره‌وری از دیدگاه فنی- سازه‌ای به شبیه‌سازی کانال l6 از شبکه آبیاری قزوین به کمک مدل هیدرودینامیکی کانال‌من پرداخته شد. نتایج نشان داد که دریچه‌های آبگیر نیرپیک از عملکرد بالایی برخوردار بوده و موجب کاهش بخش قابل‌توجهی از تلفات می‌گردند.واژه‌های کلیدی: بهره‌وری آب، شبکه‌های آبیاری و زه‌کشی، تحلیل سلسله مراتبی، مدل هیدرودینامیکی