مطالعه اثر پستی و بلندی و کاربری بر پیدایش، شکل‌های شیمیایی آهن و منگنز و کانی‌شناسی رس خاک‌های دشت غربی یاسوج

این پژوهش به‌منظور بررسی موقعیت پستی و بلندی و کاربری اراضی بر پیدایش، شکل‌های شیمیایی آهن، منگنز و کانی‌شناسی رس در خاک‌های دشت غربی یاسوج در استان کهگیلویه و بویراحمد صورت گرفت. 9 خاکرخ بر روی یک ردیف پستی و بلندی با کاربری‌های شالیزار و غیرشالیزار تشریح و نمونه‌برداری شدند. براساس نتایج، خاک‌های مطالعه شده در 4 راسته آلفی‌سول، مالی‌سول، آنتی‌سول و اینسپتی‌سول رده‌بندی شدند. آبشویی کربنات کلسیم، انتقال فیزیکی ذرات رس، تجمع ماده آلی در سطح خاک و وجود شرایط کاهشی در خاک‌های شالیزاری مهم‌ترین فرایندهای پدوژنیک موثر در تکامل خاک‌های مطالعه‌شده هستند. نتایج نشان داد که میزان آهن و منگنز پدوژنیک (fed و mnd) و شاخص تبلور آهن [(fed-feo)/fet] با درجه تکامل خاک رابطه مستقیم داشته و بیش‌ترین میزان این شاخص‌ها در فیزیوگرافی‌های دشت مرتفع و دشت دامنه‌ای با کاربری غیرشالیزار است. شرایط اکوییک در خاک‌های شالیزاری موجب افزایش ترکیبات آهن بی‌شکل و آلی (feo و mno)، نسبت‌های feo/fed و mno/mnd به‌ترتیب به‌میزان 9/2، 8/2، 0/5 و 8/5 برابر و کاهش در مقدار fed، mnd و شاخص تبلور آهن به‌ترتیب به‌میزان 69/1، 75/1 و 96/1 برابر نسبت به خاک‌های غیرشالیزاری شده است. مطالعات کانی‌شناسی رس، حضور اسمکتیت، ایلیت، کلریت، ورمیکولیت، کوارتز و کایولینیت را در خاک‌ها نشان داد. به‌طورکلی با حرکت به‌سمت پایین شیب و یا از عمق به سطح خاک از میزان کانی‌های ایلیت و کلریت کاسته و بر میزان اسمکتیت افزوده شده است. تغییر شکل کانی‌های میکایی به اسمکتیت در خاک‌های غیرشالیزاری و نیز فرایند نوتشکیلی از محلول خاک مهم‌ترین عوامل توضیح‌دهنده حضور پدوژنیک این کانی در خاک‌های مطالعه‌شده هستند.واژه‌های کلیدی: اکسید آهن و منگنز، پستی و بلندی، خاک شالیزار، کانی رسی، یاسوج