کمینه‌سازی رواناب و رسوب‌دهی به کمک بهینه‌سازی کاربری اراضی(مطالعه موردی: حوزه آب‌خیز جاجرود)

بهره‌برداری صحیح و اصولی از منابع طبیعی باعث حفظ این ثروت‌های ارزش‌مند می‌شود و به‌کارگیری دانش بهینه‌سازی می‌تواند کمک موثری در این راستا باشد. بر همین اساس، ارایه یک الگوی مناسب برای تخصیص بهینه اراضی به‌منظور رسیدن به کم‌ترین رواناب و رسوب‌دهی در حوزه آب‌خیز جاجرود از اهداف اصلی این پژوهش بوده است. برای تعیین ترکیب کاربری بهینه اراضی، میزان رواناب سطحی و رسوب‌دهی در هر کاربری برآورد و در انتها با استفاده از مدل برنامه‌ریزی خطی چندهدفه، مساله بهینه‌سازی به روش سیمپلکس حل شد. نتایج نشان داد که سطح کاربری‌های اراضی به‌صورت بهینه نبوده و نیازمند تغییراتی در کاربری‌های فعلی است. نتایج نشان داد که در صورت بهینه‌سازی کاربری اراضی، مساحت اراضی زراعت آبی و مراتع کاهش و سطح اراضی باغی افزایش می‌یابد. همچنین، نتایج نشان داد که بعد از بهینه‌سازی، رواناب سطحی و رسوب‌دهی کل حوضه به‌ترتیب 03/73 و 93/36 درصد کاهش خواهد یافت. همچنین نتایج به‌دست آمده از تحلیل حساسیت نشان داد که مجموع سطح اراضی زراعت آّبی و باغی، حساس‌ترین فاکتور نسبت به تغییرات رواناب و رسوب‌دهی می‌باشد. حساس‌ترین ضریب در تابع کمینه‌سازی رواناب، ضریب مربوط به مرتع و در تابع کمینه‌سازی رسوب‌دهی، ضریب کاربری زراعت آبی بود. به‌طورکلی، زیاد بودن مساحت اراضی زراعت آبی و مرتعی نسبت به باغ‌ها در این حوضه و نرخ بالای رواناب و فرسایش در آن‌ها باعث شده که با تغییر اندکی در ضریب یا مساحت آن‌ها، تغییرات شدیدی در جواب به‌دست آید.