توزیع آماری و مکانی برخی عناصر سنگین در کلاس‌های اندازه‌ای ذرات خاک سطحی جنوب شهر اصفهان

به‌طور معمول برای ارزیابی آلودگی خاک توسط فلزات سنگین از غلظت کل این عناصر در نمونه‌های توده‌ای خاک استفاده می‌شود. اما شواهد بیانگر فزونی تجمع و انباشت فلزات سنگین در خاک‌ها با کاهش اندازه ذرات می‌باشد. این پژوهش با هدف مطالعه چگونگی توزیع غلظت‌های فلزات سنگین (روی، سرب و کادمیوم) در کلاس‌های مختلف اندازه‌ای ذرات خاک و بررسی تغییرات مکانی این فلزات در اراضی مجاور شهرک سپاهان شهر واقع در 25 کیلومتری جنوب کلان‌شهر اصفهان انجام گرفته است. به این منظور 100 نمونه مرکب خاک سطحی به‌صورت تصادفی از منطقه جمع‌آوری و پس از هوا خشک کردن نمونه‌های توده خاک، کلاس‌های اندازه‌ای ذرات خاک، شامل 500-250، 250-125، 125-75، 75-50 و 50 > میکرون تعیین شدند. نتایج نشان داد که با کاهش اندازه ذرات خاک، غلظت تمامی فلزات سنگین افزایش پیدا می‌کند. میانگین غلظت روی از 224 میلی‌گرم بر کیلوگرم برای کلاس 500-250 میکرون به 401 میلی‌گرم بر کیلوگرم برای کلاس کوچک‌تر از 50 میکرون افزایش پیدا نموده است. این افزایش برای سرب و کادمیوم، به‌ترتیب عبارت از 87 و 1/3 میلی‌گرم بر کیلوگرم برای کلاس 500-250 میکرون به 136 و 3/3 میلی‌گرم بر کیلوگرم برای کلاس کوچک‌تر از 50 میکرون بوده است. نقشه‌های به‌دست آمده از تخمین‌گر کریجینگ، نشان‌دهنده الگوی تغییرپذیری مشابه برای همه عناصر در تمامی کلاس‌های اندازه‌ای خاک بوده، به‌گونه‌ای که غلظت فلزات سنگین با افزایش فاصله از معادن واقع در مجاور شهرک کاهش پیدا می‌کند. نتایج این پژوهش می‌تواند فراهم‌آورنده اطلاعات مهم و سودمندی به‌منظور ارزیابی ریسک آلودگی خاک‌های حومه کلان‌شهر اصفهان باشد که تحت شهرک‌سازی شدید قرار دارد.