مطالعه الگوهای سینوپتیکی منجر به خشکسالی های پاییزه و زمستانه در استان خراسان رضوی

خشکسالی عبارت است از وضعیت کمبود بارش در یک دوره زمانی معین به حدی که یک ناحیهتحت تاثیر منفی آن قرار گرفته و فعالیت های بشر به تاخیر بیفتد. در این پژوهش با استفاده از داده هایروزانه بارندگی 9 ایستگاه سینوپتیک استان خراسان رضوی در دوره آماری 1989 تا 2008 ، شاخصدر مقیاس های زمانی 1 و 3 ماهه محاسبه شده و دوره های ترسالی و (spi ) بارش استاندارد شدهخشکسالی تعیین و شمارش شد. همچنین نقشه های سینوپتیکی هم فشار، هم دما، هم رطوبت نسبی وهم مقدار آب قابل بارش ابر در سطح زمین به صورت میانگین ماهانه (شش ماه فصول پاییز و زمستان)برای تمام 20 سال مورد مطالعه بررسی گردید. نتایج نشان داد که سه شهرستان سرخس، قوچان وگناباد در فصل پاییز و شهرستان های تربت حیدریه، سرخس، قوچان، کاشمر و گناباد در فصل زمستانبیشترین میزان خشکسالی را تجربه کرده اند. کم ترین دوره های خشک پاییزه و زمستانه نیز به ترتیبمربوط به ایستگاه های کاشمر و نیشابور بوده است. همچنین با بررسی وضعیت خشکسالی تک تکسال های مورد مطالعه مشخص شد که در سال 2001 همه ایستگاه های تحت مطالعه با پدیدهخشکسالی البته با شدت های مختلف (حاد، شدید و متوسط) مواجه بوده اند، بنابراین این سال به عنوانسال مبنا و نمونه بارز وقوع خشکسالی در دوره آماری تحت بررسی، در نظر گرفته شده و نقشه هایسینوپتیکی مربوط به آن ارایه شد. مطالعه الگوهای سینوپتیکی سال مبنا نشان دادکه به رغم وجودشرایط مناسب برای بارندگی (دما پایین، رطوبت نسبی بالا و میزان مناسب آب قابل بارش ابر) در تمامماه های فصول پاییز و زمستان، به دلیل اندرکنش سامانه پرفشار سیبری با سامانه پرفشار آزورز و تقویتپرفشار سیبری و درنتیجه سیطره کامل آن بر منطقه، نه تنها هیچ بارندگی رخ نداده است بلکهبارش های محلی و اروگرافیک نیز با محدودیت مواجه شده و بنابراین خشکسالی های متوسط، شدید وحاد در کل منطقه مورد مطالعه رخ داده است.واژه های کلید ی: بارش های اروگرافیک، سامانه پرفشار سیبری، سامانه پرفشار آزورز، شاخص بارشاستاندارد شده، هم رفت هوای سرد