اثر شیب و خصوصیات خاک بر رواناب و هدررفت خاک با استفاده از شبیه‏ساز باران، حوزه آبخیز چهل‏چای استان گلستان

مطالعه فرآیندهای فرسایش خاک و ارزیابی عوامل کنترل آن از ‏نیازهای مدیریت صحیح منابع آب و خاک است. این پژوهش به‌منظور بررسی اثرات شیب و خصوصیات خاک بر رواناب و هدررفت خاک با استفاده از شبیه‏ساز باران در حوزه آبخیز چهل‏چای استان گلستان انجام گرفت. به این منظور، براساس نقشه واحد اراضی، 3 واحد اراضی در مناطق زراعی انتخاب شد. در هر 3 واحد اراضی، 3 طبقه شیب 10-0، 30-10 و بیش‌تر از 30 درصد تعیین شد. سپس، در هر طبقه شیب 4 پلات 10×10 متر به‌طور تصادفی انتخاب و در هر یک به‌طور تصادفی اقدام به شبیه‌سازی باران و اندازه‏گیری میزان رواناب و هدررفت خاک در 4 تکرار گردید. با استفاده از باران‌ساز، بارشی با شدت 2 میلی‌متر بر دقیقه و به‌مدت 15 دقیقه در هر پلات ایجاد و هم‌زمان نمونه‌برداری از خاک داخل هر پلات انجام شد. نتایج نشان داد که بین حجم رواناب و شیب، همبستگی کمی وجود دارد و در سطح 05/0 معنی‏دار نمی‏باشد. اما بین مقادیر خاک هدررفته و شیب، در سطح 01/0 اختلاف معنی‏داری وجود دارد. نتایج همبستگی پیرسون نشان داد، درصد شن ریز در سطح 1 درصد و درصد آهک و سیلت در سطح 5 درصد، همبستگی مثبت و معنی‏دار با رواناب دارد. همچنین درصد رطوبت، همبستگی مثبت و مقاومت خاک سطحی، همبستگی منفی و معنی‏دار با هدررفت خاک نشان داد. در مجموع، حجم رواناب و هدررفت خاک در شیب بیش از 30 درصد نسبت به شیب 10-0 درصد به‌ترتیب 8 و 100 درصد افزایش داشت و با افزایش شیب مقاومت ذرات خاک کاهش و هدررفت خاک افزایش، نشان داد.