اثر جهت و موقعیت شیب بر توزیع اندازه ذرات خاک‌ها در منطقه چلگرد استان چهارمحال و بختیاری

توپوگرافی به‌عنوان یکی از عوامل خاک ساز در قالب جهت و موقعیت شیب بر ویژگی های فیزیکی خاک موثر است. توزیع اندازه ذرات خاک یکی از ویژگی های مهم فیزیکی خاک می‌‌باشد و سایر ویژگی‌های خاک به طور مستقیم یا غیرمستقیم از آن تاثیر می پذیرند. در این پژوهش اثر جهت و موقعیت شیب بر توزیع اندازه ذرات خاک، منحنی های دانه بندی و بعد فرکتال خاک در منطقه ای در 35 کیلومتری چلگرد، واقع در استان چهار محال و بختیاری بررسی شده است. به این ‌منظور دو جهت شیب شمالی و جنوبی با ماده مادری یکسان انتخاب شدند. سه موقعیت در بالا، وسط و پایین هر یک از دو جهت شیب در نظر گرفته شد و نمونه برداری خاک در طول هفده ترانسکت موازی در هر جهت شیب، انجام پذیرفت. همچنین، سه خاکرخ شاهد در قسمت بالا، وسط و پایین هر یک از جهات شیب، انتخاب و رده‌بندی شدند. توزیع تک نمایی و دونمایی فردلاند به الگوی توزیع اندازه ذرات خاک در هر موقعیت شیب برازش داده شد. بعد فرکتال توزیع اندازه ذرات نیز در هر جهت و موقعیت شیب تعیین گردید. خاک‌های شیب شمالی در رده ی ورتی سولز و خاک‌های شیب جنوبی در رده های انتی سولز و این‌سپتی سولز قرار گرفتند. نتایج نشان داد با وجود یکسان بودن کلاس بافت غالب خاک در دو جهت شیب، توزیع اندازه ذرات در موقعیت های مختلف شیب شمالی و موقعیت پایین شیب جنوبی از یک منحنی sمانند و در موقعیت های بالا و وسط شیب جنوبی از دو منحنی s مانند تشکیل شده است. به‌طوری که دانه بندی خاک در شیب شمالی با مدل فردلاند تک نمایی و در بالا و وسط شیب جنوبی با مدل فردلاند دونمایی بهتر قابل توصیف است. تغییرا ت شاخص های دانه بندی روندی مشابه الگوی دانه بندی نشان داد و فقط ضریب انحنا تغییری با جهت و موقعیت شیب نشان نداد. بعد فرکتال توزیع اندازه ذرات در شیب شمالی به‌‌طور معنی داری بیشتر از شیب جنوبی و در موقعیت پایین شیب به طور معنی داری بیش از دو موقعیت دیگر بود. به‌نظر می رسد توزیع اندازه ذرات خاک و مقادیر مشتق از آن و نیز بعد فرکتال در مقایسه با ارزیابی ساده بافت قادر به تمایز بیشتری بین تاثیر فرآیندهای خاک‌سازی در مناطق کوهستانی هستند.