ارزیابی فنی سامانه‌های نوین آبیاری در استان چهارمحال و بختیاری (مطالعه موردی: شهرستان‌های شهرکرد، سامان و بن)

سابقه و هدف: استفاده از سامانه‌های نوین آبیاری به دلیل افزایش راندمان و بهره‌وری مصرف آب یک راهکار اساسی سازگار با شرایط کم‌آبی می‌باشد. استفاده از روش مناسب آبیاری برای حفظ امنیت غذایی و کاهش آب مورد نیاز، در مقیاس جهانی مطرح می‌باشد. از دیگر اهداف اجرای این سامانه‌ها می‌توان به حفاظت کمی و کیفی منابع آب و خاک و پایداری تولید محصولات کشاورزی اشاره نمود. مواد و روش‌ها: در این پژوهش به ارزیابی فنی و هیدرولیکی هفت سامانه نوین آبیاری (تلفیقی، بارانی کلاسیک ثابت با آبپاش متحرک و قطره‌ای) اجراشده در شهرستان‌های شهرکرد، بن و سامان در استان چهارمحال و بختیاری پرداخته شد. برای ارزیابی سامانه‌های تلفیقی و بارانی کلاسیک ثابت با آبپاش متحرک، ضریب یکنواختی کریستیانسن (cu)، یکنواختی توزیع (du)، راندمان پتانسیل کاربرد در ربع پایین (pelq)، راندمان کاربرد آب در ربع پایین (aelq) در دو مقیاس بلوک مورد آزمایش و کل سامانه محاسبه گردید. برای ارزیابی سامانه‌های آبیاری قطره‌ای نیز شاخص‌های یکنواختی پخش آب در کل سامانه (eu)، راندمان پتانسیل کاربرد آب در ربع پایین سامانه (pelq) و راندمان واقعی کاربرد آب در ربع پایین سامانه (aelq) محاسبه شد. یافته‌ها: نتایج نشان داد که مقدار شاخص‌های aelq ،pelq ،du ،cu برای بلوک مورد آزمایش در سامانه‌های آبیاری تلفیقی و کلاسیک ثابت با آبپاش متحرک برابر با 68.6، 59.38، 46.85 و 58.56 و برای خود سامانه‌ 67.01، 58.48، 54.2 و 56.5 محاسبه گردید. هم چنین مقادیر شاخص‌های pelq، eu و aelq برای سامانه آبیاری قطره‌ای برابر با 55.62، 51.91 و 53.83 به دست آمد. نتایج نشان داد که سامانه‌های فوق از زیرساخت خوبی برخوردار بوده‌اند و بیش ترین مشکلات مربوط به فاز بهره‌برداری و نگهداری این سامانه‌ها توسط بهره‌برداران می‌باشد. نتیجه‌گیری: مشکلات اصلی این سامانه‌ها که منجر به کاهش معیارهای ارزیابی عملکرد شده است، شامل کم‌آبیاری، عدم دانش کافی بهره‌برداران و عدم آموزش در خصوص نحوه استفاده صحیح از سامانه (تنظیم فشار، بازدیدهای دوره‌ای از سامانه، بهره‌برداری صحیح و اصولی و غیره)، تغییر دور آبیاری، استفاده از تعداد آبپاش بیش تر و تغییرات فشار زیاد و توزیع غیریکنواخت آن در سامانه، عدم رعایت الگوی کشت پیشنهادی مطابق با دفترچه طرح و استفاده از قطره‌چکان نامناسب می‌باشند.

technical evaluation of modern irrigation systems in chaharmahal and bakhtiari province (case study: shahrekord, saman and bon counties)

background and objectives: the use of modern irrigation systems due to the increase in efficiency and productivity of water consumption is a basic solution compatible with water shortage conditions. the use of proper irrigation methods to maintain food safety and reduce water requirements is a global issue. the most important goals of the implementation of these systems are quantitative and qualitative protection of water and soil resources and sustainability of agricultural production. materials and methods: in this study, technical and hydraulic evaluation of seven new irrigation systems (integrated irrigation, movable sprinkler solidset irrigation systems and trickle irrigation) implemented in shahrekord, bon and saman cities in chaharmahal and bakhtiari province was performed. to evaluate integrated and movable sprinkler solidset irrigation systems, christiansen uniformity coefficient (cu), distribution uniformity (du), potential application efficiency of low quarter (pelq), application efficiency of low quarter (aelq) in two block scales were experimented and the whole system were calculated. to evaluate drip irrigation systems, uniformity indices of water emission throughout the system (eu), potential application efficiency of low quarter (pelq), application efficiency of low quarter (aelq) were calculated. results: the results showed that the values of cu, du, pelq, aelq indices for the tested block in integrated and movable sprinkler solidset irrigation systems were equal to 68.6, 59.38, 46.85 and 58.56 and and for the system, 67.01, 58.48, 45.2 and 56.5. was calculated. also, eu, pelq and aelq index values for drip irrigation system were 55.62, 51.91 and 53.83. the results showed that the above systems have a good infrastructure and most of the problems of these systems are related to the phase of operation and maintenance of these systems by users. conclusion: the main problems of these systems that have led to a decrease in performance evaluation criteria are the deficit irrigation, lack of knowledge of users and lack of training on how to use the system properly (pressure regulation, periodic visits to the system, interest correct and principled removal, etc.), changes in high pressure and uneven distribution in the system, changing the irrigation cycle, using more sprinklers and noncompliance with the proposed cultivation pattern in accordance with the design booklet and the use of drippers are inappropriate. therefore, according to the comprehensive review, it is suggested that training courses should be given to farmers by changing the type of system from traditional to modern methods, and farms that are optimal in terms of exploitation should be identified and visited by others.