اثر تغییر کاربری اراضی بر اثربخشی فرایندی در سیستم راهبردی منابع خاک میان‌دورود مازندران

سابقه و هدف: روند افزایش جمعیت شهری، روستایی و اثر رقابت خانوارها در تامین نیازهای پایه زندگی، سبب شده تا مصرف منابع مختلف از جمله میان‌دورود مازندران رشد شتابان به خود گیرند. در چنین فضای رقابتی، منابع زمین‌های زراعی دستخوش تغییر شده بطوریکه، دامنه این نیازهای انسانی به منابع، منجر به تغییر کاربری اراضی و به دنبال آن، افزایش فرسایندگی و کاهش منابع تجدیدپذیر در منطقه هدف پژوهش گردیده است. در همین راستا، سوابق پژوهش‌های جهانی مرتبط با تغییر کاربری اراضی، نتایج حدوداً یکسانی را مبنی بر کاهش کمی و کیفی خاک‌های زراعی و افزایش فرسایش منابع خاکی، اشاره داشته‌اند. لذا، هدف از این پژوهش راهبردی، نشانه به روند تغییر کاربری اراضی مرسوم بر کاستی‌های اثربخشیهای فرایندی بوده و سبب پایداری خاک‌های زیر کشت، توسعه اشتغال دوسویه و افزایش بهره‌وری سیستم‌های زراعی منطقه میان‌دورود می‌گردند.مواد و روش‌ها: منطقه میاندورود، به دلیل برخورداری از ساختار تمدن طبیعی و منطقه ویژه کشاورزی، این مطالعه پژوهشی در این منطقه راهبردی صورت پذیرفت. وسعت کل این منطقه 483 کیلومتر مربع، که حدود زمین‌های دایر آن، 335 , 30 هکتار می‌باشد. این پژوهش، که از نوع مطالعات توصیفی تحلیلی و با رویکرد میدانی(پیمایشی)، و جامعه آماری آن مولفه‌های درون و برون سیستمی منطقه (قوت ضعف و فرصت تهدید)، و اطلاعات مولفه‌های مهم خاک می‌باشند. از اینرو، مدل انتخابی برای این هدف راهبردی، (wotsup analysis) و زیر مجموعه‌های آن است. برای تحلیل و نتیجه‌گیری به ترتیب؛ از برنامه اکسل، جدول ماتریس برنامه ریزی استراتژیک کمی و برنامه هوشمند ونسیم، برای تصمیم گیری استفاده گردید. و برای رتبه‌بندی مولفه‌های داخلی و خارجی، از تجربه و تفکر استراتژیستی و مشورت با کارشناسان خبره منطقه(به صورت پیمایشی)، کمک گرفته شد.یافته‌ها: با توجه به روند تغییر کاربری اراضی و افزایش خرده‌مالکین در منطقه، میزان درصد اثربخشی‌های فرایندی 33.97 % بسیار پایین نشان داده است. در نتیجه با پایین بودن اثربخشی فرایندی، میزان مولفه‌های تحت تاثیر نظیر؛ کاهش در صد کربن آلی خاک از 2.7 به 0.56، مقدار فسفر قابل استفاده خاک‌های منطقه از 56.3 به 6.4 میلی‌گرم برکیلوگرم، مقدارپتاسیم قابل جذب از 301 به 117 میلی‌گرم بر کیلوگرم، مقدار گوگرد قابل جذب از 29.1 به 20.5 میلی‌گرم بر کیلوگرم، افزایش ph خاک‌های منطقه دشت از 6.6 به 7.9، و افزایش تدریجی هدایت الکتریکی ec، از 0.9 به 3.0، (ds/m) و در نهایت باعث افزایش تراکم منفی فیزیکی در عمق 30 25 سانتی‌متری خاک‌های زراعی منطقه در طی یک دهه گذشته شده است.نتیجه‌گیری: نتایج این پژوهش که با شناسایی مولفه‌های پیش‌برنده (نقاط قوت و نقاط فرصت)، و مولفه‌های بازدارندگی (نقاط ضعف و نقاط تهدید)، همراه بوده نشان داد که، تغییر کاربری اراضی در منطقه مورد هدف پژوهش بر خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک‌های اراضی منطقه میان‌دورود، اثر منفی دارد. و بالعکس، با اجرای سیستم مدیریت راهبردی (انتخاب سناریوی 3) می‌توان، در پایداری خاک‌های زراعی، توسعه اشتغال دوسویه، کاهش نرخ بیکاری، اثربخشی در بهره‌وری خاکهای زراعی موثر واقع شد.

The effect of land use change on process effectiveness in the strategic system of soil resources in Miandorod, Mazandaran

Background and objective: The trend of increasing urbanrural population and the effect of household competition in meeting the basic needs of life, has caused the consumption of various resources, including Miandorood Mazandaran, to accelerate growth. In such a competitive space, agricultural land resources have changed so that the scope of these human needs for resources has led to land use change and, consequently, increased erosion and decrease renewable resources in the target study area. In this regard, the records of global research related to land use change, have indicated approximately the same results of quantitative and qualitative reduction of arable soils and increased erosion of soil resources. So, the purpose of this strategic research is a sign of the trend of land use change commonly on the shortcomings of process effectveness and cause the stability of cultivated soils, the development of mutual employment and increase the productivity of agricultural systems in the Miandorod region.Materials and Methods: Miandorood region, due to the structure of natural civilization and special agricultural area, this research study was conducted in this strategic area. The total area of this area is 483 square kilometers, of which the usable lands area is 30,335 hectares. This research, which is a descriptiveanalytical study with a field (survey) approach, and its statistical society is the internal and external system components of the region (strengthsweaknesses and opportunitiesthreats), and information on important soil components. Hence, the model of choice for this strategic goal is (WOTSUP Analysis) and its subsets. For analysis and conclusion, respectively; Excel program, quantitative strategic planning matrix table and Wensim intelligent program were used for decision making. And to rank the internal and external components, experience and strategic thinking and consulting with experts in the region (in a survey), was used.Results: Due to the trend of land use change and the increase of smallholders in the region, the percentage of process effectiveness 33.97%, has shown very low. As a result, with low process effectiveness, the amount of affected components such as; Reduction in soil organic carbon content from 2.7 to 0.56, usable phosphorus content of regional soils from 56.3 to 6.4 mg / kg, absorbable potassium content from 301 to 117 mg / kg, the amount of absorbable sulfur from 29.1 to 20.5 mg / kg, increasing the pH of plain soils from 6.6 to 7.9, and increasing Gradual electrical conductivity EC, from 0.9 to 3.0, (dS / m) and finally to increase the negative physical density at a depth of 2530 cm in the arable soils of the region over the past decade Has been. Conclusion: The results of this study, which were accompanied by the identification of development components (strengths and opportunities), and deterrence components (weaknesses and threat points), showed that land use change in the study area on the physical and chemical properties of soils Agriculture in the Miandorood region has a negative effect. Conversely, by implementing a strategic management system (Scenario 3 selection), it is possible to be effective in arable soils sustainability, development of bilateral employment, decrease of unemployment rate, and effectiveness in arable land productivity.