ارزیابی توصیفی نگرش مردم در خصوص اصلاح کاربری اراضی (مطالعه موردی: حوزه آبخیز چهل‌چای استان گلستان)

سابقه و هدف: اطلاع از نسبت کاربری‌های اراضی و نحوه تغییرات آن درگذر زمان یکی از مهم‌ترین موارد در برنامه‌ریزی و مدیریت اراضی است. با آگاهی از نسبت تغییرات کاربری‌ها درگذر زمان می‌توان نحوه تغییرات در آینده را پیش‌بینی نمود و اقداماتی پیشگیرانه انجام داد. رویکرد مشارکت مردمی برای اصلاح کاربری اراضی به‌منظور جلوگیری از بهره‌برداری غیر اصولی از اراضی، از مهم‌ترین ابزارهای کاربردی مدیریت بهینه منابع آب، خاک و گیاه می‌باشد. در این تحقیق به بررسی دیدگاه مردم در خصوص برنامه‌ریزی اصلاح کاربری اراضی حوزه آبخیز چهل‌چای در استان گلستان پرداخته شد.مواد و روش‌ها: در این تحقیق با استفاده از پیمایش میدانی، پرسشنامه‌ای تهیه شد که روایی آن با کسب نظر اساتید و کارشناسان فن و پایایی آن با استفاده از آزمون آلفای کرونباخ (0.87=∝) تایید گردید. جامعه آماری موردمطالعه در این پژوهش شامل روستاییان ساکن حوزه آبخیز چهل‌چای است. مجموع جمعیت این حوزه آبخیز حدود 13.017 نفر است که از میان کل جامعه آماری تعداد 373 نفر به‌صورت نمونه‌گیری تصادفی انتخاب شدند. برای تجزیه‌وتحلیل اطلاعات از تکنیک توصیفی در محیط نرم‌افزار spss استفاده گردید. در ابتدا عواملی که مانع اصلاح و بهینه‌سازی کاربری اراضی تحت مالکیت روستاییان و کشاورزان است شناسایی و امتیازدهی گردید. سپس عواملی که باعث افزایش پذیرش عملیات اصلاح و بهینه‌سازی کاربری اراضی زراعی توسط کشاورزان و روستاییان می‌شود، مورد بررسی قرار گرفت.یافته‌ها: مهم‌ترین موانع اصلاح کاربری اراضی از نظر مردم، عدم تمکن مالی روستاییان، عدم‌حمایت بانک‌ها و نهاده‌های دولتی، عدم آگاهی کشاورزان و ارزش پایین اراضی کشاورزی ازنظر تولید در واحد سطح می‌باشند. همچنین، مهم‌ترین عوامل موثر بر افزایش پذیرش عملیات اصلاح کاربری اراضی شامل مشارکت دادن مردم در تدوین راه‌حل‌ها و برنامه‌ها، تضمین مالکیت اراضی تحت تصرف، ارائه مشوق‌های مالی و معنوی، دسترسی راحت کشاورزان به مهندسان و کارشناسان و برگزاری کلاس‌ها و دوره‌های آموزشی و ترویجی معرفی شدند. درنهایت با مقایسه پذیرش مردمی در مورد راهکارهای بهینه‌سازی کاربری اراضی نشان داده شد که روستاییان نسبت به گزینه کشت علوفه دائمی جهت بهینه‌سازی اراضی زراعی شیب‌دار و همچنین تبدیل اراضی زارعی شیب‌دار به باغات مثمر موافق هستند و در صورت اجرای عملیات و برنامه اصلاح کاربری اراضی روستاییان آمادگی کلی جهت اجرای برنامه‌های اصلاحی کاربری اراضی را دارند و در صورت تدوین برنامه بیش از سه‌چهارم اراضی خود را برای اجرای عملیات و برنامه‌ها قرار خواهند داد.نتیجه‌گیری: طبق نتایج به‌دست‌آمده، مهم‌ترین اقدامی که قبل از اجرای برنامه‌های آبخیزداری در روستاها باید صورت گیرد افزایش آگاهی روستاییان ازاین‌گونه برنامه‌ها و دخالت دادن آن‌ها از مراحل اولیه اجرای برنامه است. درنتیجه پذیرش عمومی برنامه‌هایی که مردم در آن مشارکت دارند بیشتر است.

Descriptive analysis of public perception about land use modification (Case Study: Chehelchai Wathershed, Golestan Province)

Background and Objectives: Knowledge about land uses and their changes over time is a significant factor in landuse planning and management. This could be used to predict future changes and to take appropriate preventive actions. Public participation approach for land use planning and preventing improper land uses are important practical tools for optimizing water, soil and plant management. In this research, public perception on land use modification in ChehelChai Watershed, Golestan Province (Iran), was investigated through field surveys.Materials and Methods: A questionnaire was prepared and its validity and reliability was confirmed by expert elicitation from academics and experts and Cronbach’s alpha test (α = 0.87), respectively. The statistical population of this study includes villagers in Chehelchai watershed. The total population of this catchment area is 13,017 people, 373 of whom were randomly selected from among the total population. Descriptive techniques within SPSS software was used for data analysis. At first, factors that hinder the improvement and optimization of land use owned by the villagers and farmers were identified and scored. Then, the factors that promote the acceptance of land use improvement and optimization operations by farmers and villagers were investigated.Results: The results indicated that the most important factors hindering land use optimization are the lack of financial power of the villagers, lack of support from banks and government institutions, farmers’ lack of awareness and low value of agricultural land in terms of production per unit area. The most important factors that could improve land use modification are involvement of people in the formulation of solutions and planning, assurance of ownership of cropland, providing financial and spiritual incentives, farmers’ convenient access to engineers and experts and organizing extension and training courses and classes. Finally, by comparing popular acceptance of land use optimization strategies, it has been shown that villagers are in agreement with the option of permanent crop cultivation to optimize landslide slopes, as well as the conversion of sloping croplands to gardens, and, if performed, and Land use improvement program The villagers are prepared to implement land reform programs and, if they plan, plan more than three quarters of their land for implementation of operations and programs.Conclusion: Overall, the most important action to be taken before implementing the watershed programs in the villages is to increase the villagers’ awareness of such programs and involve them in the early stages of the program implementation. Public acceptance of participatory programs are much higher.