اثرات رژیم‌های آبیاری و کود بر ویژگی‌های کمی و کیفی خرفه (portolaca oleraceae)

سابقه و هدف: خرفه (portolaca oleraceae) گیاهی است که بیشتر به عنوان علف هرز شناخته می‌شود، این در حالی است که سابقه کشت خرفه و قابلیت بالاى استفاده از آن به عنوان سبزى و ادویه و همچنین کیفیت بالای روغن موجود در بذر آن زمینه های تحقیقاتی متعددی برای استفاده از این گیاه ارزشمند در تغذیه انسان، دام و آبزیان را فرا روی محققین قرار می‌دهد. بنابراین به علت برتری کیفی روغن خرفه نسبت به روغن سایر دانه‌های روغنی به دلیل میزان قابل ملاحظه اسیدهای چرب امگا 3 و از طرفی با توجه به پدیدﮤ تغییر اقلیم و محدودیت دسترسی به منابع آب و به دنبال آن لزوم تغییر الگوی کاشت در مناطق خشک و نیمه خشک در ایران (87 درصد کل مساحت کشور)، با استفاده از گونه‌های جایگزین از جمله گیاهان دارویی متحمل به تنش خشکی، مانند خرفه می‌توان امکان استفاده بهینه از منابع محدود آب را فراهم ساخت.مواد و روش: به منظور بررسی رژیم‌های‌ آبیاری و تیمارهای کودی بر ویژگی‌های کمی و کیفی خرفه، آزمایشی به صورت کرت‌های خرد شده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی پژوهشکدۀ کشاورزی دانشگاه زابل اجرا شد. تیمارهای آبیاری شامل: 80 درصد رطوبت قابل استفاده (عدم تنش)، 60 درصد رطوبت قابل استفاده (تنش ملایم) و 40 درصد رطوبت قابل استفاده (تنش شدید) به عنوان عامل اصلی و تیمار کودی در پنج سطح: شاهد(عدم استفاده از کود)، کود دامی (20 تن در هکتار)، ورمی‌کمپوست (15 تن در هکتار)، اوره (150 کیلوگرم در هکتار) و کود ترکیبی npk (با نسبت 10:10:10) به میزان 100 کیلوگرم در هکتار به عنوان عامل فرعی بود. اندازه‌گیری رطوبت خاک در طول دورۀ رشد با استفاده از دستگاه بازتاب زمانی امواج (tdr) انجام گرفت. یافته‌ها: ویژگی‌های کمی شامل: تعداد برگ در بوته، وزن‌تر و ‌خشک برگ، وزن‌تر و ‌خشک ریشه، وزن هزار دانه، تعداد شاخه جانبی، تعداد کپسول در بوته و همچنین اندازه‌گیری مقدار کلروفیل a و b، پرولین و آنتوسیانین در برگ به عنوان ویژگی‌های کیفی انجام شد. نتایج تجزیه واریانس اثر تنش خشکی، کود و برهمکنش آن‌ها بر تمامی ویژگی‌های اندازه‌گیری شده معنی‌دار شد. بیشترین مقدار وزن‌تر و ‌خشک برگ، وزن‌تر و ‌خشک ریشه، وزن هزار دانه، تعداد شاخه جانبی، تعداد کپسول در بوته و مقدار کلروفیل a و b، از تیمار آبیاری مطلوب (80% رطوبت قابل دسترس) حاصل شد در صورتی که همگام با افزایش شدت تنش خشکی از مقادیر صفات مذکور کاسته شد؛ اما مقدار پرولین و آنتوسیانین در برگ افزایش یافت. نتیجه‌گیری: کاربرد تیمارهای کودی تاثیر معنی‌دار بر عملکرد کمی و کیفی در تمامی ویژگی‌های مورد مطالعه داشت. تیمار کودهای آلی (ورمی‌کمپوست و دامی) علاوه بر حصول عملکرد کمی و کیفی بیشتر نسبت به کودهای شیمیایی، توانست اثر سوء تنش خشکی بر ویژگی‌های اندازه‌گیری شده را نیز تعدیل نماید.

Effects of irrigation regims and fertilizers on qualitative and quantitative triats of Purslan (Portolaca oleraceae)

Background and objectives: However, Common Purslane (Portulaca oleracea) that is known more as a weed, but it has the most widely used such as herb and spice. This wide uses and high quality oil production in its seeds investigates many research fields to use this valuable plant in human nutrition, livestock and aquatic animals feeding. Therefore, due to superior oil quality of Purslane against other oilseeds because of considerable omega3 fatty acid in its leaves and on the other hand according to climate change and limited access to water resources, it seems necessary to change the pattern of cultivation in arid and semiarid areas in Iran (87% of the total area of the country), cultivation of droughtresistant crops such as Purslane, it is possible to optimal use of limited water resources. Materials and methods: The effects of different levels of irrigation and fertilizer regimes on the quantity and quality parameters of Purslane (Portulaca oleracea) were assessed in a trial at the Institute of Agriculture, University of Zabol, during growing seasons. The experiment was carried out in a split plot as randomized complete block design with three replications. The experiment treatments consisted of three irrigation levels [80% (no stress), 60% (mild stress) and 40% (severe)] of available water in main plots and five fertilizer levels [Control (without any fertilizer use), Cow manure (20 tones. ha1), Vermicompost (15 tones. ha1), Urea (150 kg. ha1) and NPK (100 kg. ha1) in subplots. Measurement of soil moisture during the growth period was done using TDR.Results: Some parameters include: number of leaves per plant, fresh and dry weight of leaves, fresh and dry weight of root, seed weight, number of branches, number of capsules per plant, amount of chlorophyll a, chlorophyll b, Proline, Oxalic acid and Anthocyanin in leaves as properties was measured. Analysis of variance due to irrigation, fertilizer and their interaction was significant on all measured traits. High amounts of leaves fresh and dry weight, root fresh and dry weight, seed weight, number of branches, number of capsules per plant and chlorophyll a and b, was obtained from the optimum irrigation regime (80% available water). Those traits were reduced significantly with increasing the intensity of drought stress, but on the contrary Proline, Anthocyanins and Oxalic acid contents were increased. Conclusion: Application of fertilizer treatments had a significant effect on quantitative and qualitative yield in all studied characteristics. The treatment of organic fertilizers (vermicompost and cow manure in this case), in addition to obtaining more quantitative and qualitative yields than chemical fertilizers, could modify the effects of drought stress on the measured characteristics. So, by replacing organic fertilizers instead of chemical fertilizers, it can be used to reduce environmental pollution as well as sustainable agricultural development.