تاثیر تنش رطوبتی و محلول‌پاشی هیومیک اسید بر خصوصیات مورفوفیزیولوژیکی گیاه مرزه

سابقه و هدف: گیاه دارویی مرزه (satureja hortensis) گیاهی یکساله، علفی و متعلق به خانواده نعناعیان و از گیاهان دارویی مهم می‌باشد به عنوان گیاه دارویی و ادویه‌ای، همچنین به عنوان سبزی تازه مورد استفاده قرار می‌گیرد. گونه‌های مختلف گیاهی از نظر مقاومت به خشکی دامنه وسیعی را نشان می‌دهند که به دلیل سازگاری‌های فیزیولوژیک، مورفولوژیک و بیوشیمیایی آنها می‌باشد. استفاده از انواع کودهای آلی از‌ جمله هیومیک اسید، برای بهبود کمّی و کیفی محصولات زراعی و باغی بدون اثر مخرب زیست‌محیطی رواج فراوان یافته است. اثرات هورمونی و بهبود جذب عناصر غذایی جهت بالا بردن عملکرد بخصوص در شرایط تنش از اثرات اسید هیومیک حاصل از هوموس و سایر منابع طبیعی و باکتری‌های محرک رشد است. با ‌توجه ‌به خشک و نیمه‌خشک بودن مساحت زیادی از کشور ایران، صرفه‌جویی در مصرف آب ضرورت دارد؛ از طرفی دیگر تغذیه در عملکرد و کیفیت مواد موثر گیاهان دارویی اهمیت زیادی دارد. بنابراین هدف از انجام این تحقیق بررسی اثر تنش خشکی و هیومیک اسید بر خصوصیات مورفولوژیک و فیزیولوژیک گیاه مرزه بوده است.مواد و روش‌ها: آزمایش به صورت فاکتوریل بر پایه طرح کاملاً تصادفی در چهار تکرار، در سال1396 در شرایط گلخانه انجام شد. رژیم های رطوبتی در چهار سطح آبیاری 40، 60، 80 و 100 درصد طرفیت زراعی و محلول‌پاشی هیومیک اسید در چهار غلظت صفر، 150، 300 و 450 میلی‌گرم بر لیتر اعمال شدند. در مرحله 6 تا 8 برگی، تیمارهای خشکی بر گلدان‌ها اعمال شد. هیومیک اسید در غلظت‌های مدنظر در دو مرحله محلول‌پاشی شد. مرحلة اول محلول پاشی، زمانی که گیاهان در مرحله 4 تا 6 برگی بودند و مرحله دوم به فاصله دو هفته پس از محلول‌پاشی اول انجام شد. حدود 7 هفته پس از اعمال تیمارهای خشکی ، صفاتی از قبیل ارتفاع بوته، تعداد شاخه فرعی، تعداد برگ، طول برگ، وزن خشک بوته، پرولین، کلروفیل a، b و کل، کارتنوئید و کربوهیدرات اندازه‌گیری شد.یافته‌ها: نتایج نشان داد که بیشترین ارتفاع بوته، تعداد برگ، تعداد شاخه فرعی و وزن خشک بوته در شرایط آبیاری در 100 درصد ظرفیت زراعی و محلول‌پاشی با 450 میلی‌گرم در لیتر هیومیک اسید به دست آمد؛ در‌حالی‌که بیشترین میزان طول برگ، کلروفیل a، b و کل، کارتنوئید و کربوهیدرات از تیمار آبیاری در 100 درصد ظرفیت زراعی و محلول‌پاشی 300 میلی‌گرم در لیتر هیومیک اسید حاصل شد. همچنین بیشترین مقدار پرولین از تیمار آبیاری در 40 درصد ظرفیت زراعی و بدون کاربرد هیومیک اسید بدست آمد.نتیجه‌گیری: گیاه مرزه حساس به تنش خشکی است و با بالا رفتن شدت تنش و رسیدن به 40 درصد ظرفیت زراعی، کاهش میزان صفات فیزیولوژیک و مورفولوژیک گیاه مرزه رخ داد. در این بین تیمار اسیدهیومیک تاثیر مثبت و معنی‌داری بر صفات مذکور داشته است، در نهایت با بهبود جذب عناصر غذایی و توسعه بخش‌های رویشی و زایشی سبب افزایش صفات فیزیولوژیک و مورفولوژیک گردید. بیشترین تاثیر تیمار اسیدهیومیک در طی بروز تنش خشکی در گیاه مرزه، مربوط به تیمار 450 میلی‌گرم در لیتر بود. بیشترین تولید گیاه مرزه در تیمار آبیاری 100 درصد ظرفیت زراعی و محلول‌پاشی‌ 450 میلی‌گرم در لیتر هیومیک اسید حاصل گردید.نتیجه گیری: با بالا رفتن شدت تنش و رسیدن به 40 درصد ظرفیت زراعی، کاهش میزان صفات فیزیولوژیک و مورفولوژیک در گیاه مرزه رخ داد. در این بین تیمار اسیدهیومیک تاثیر مثبت و معنی داری بر صفات مذکور داشته است، در نهایت با بهبود جذب عناصر غذایی و توسعه بخش های رویشی و زایشی سبب افزایش صفات فیزیولوژیک و مورفولوژیک گردید. بیش ترین تاثیر تیمار اسیدهیومیک در طی بروز تنش خشکی در گیاه مرزه، مربوط به تیمار 450 میلی گرم در لیتر بود. بر اساس نتایج به دست آمده به نظر می رسد اسید هیومیک می تواند در بهبود خصوصیات موفولوژیک و فیزیولوژیک گیاه مرزه موثر باشد.

Effect of water stress and humic acid foliar application on morpho-physiological characteristics of Satureja hortensis

Background and Objectives: Satureja hortensis plant is a medicinal, annual, Herbaceous belonging to the family Lamiaceae, which is used as a medicinal plant and spice, as well as fresh vegetable. Various plant species show a wide range of resistance to drought due to their physiological, morphological and biochemical adaptations. The use of various organic fertilizers, including humic acid, has been widely used to improve the quality and quantity of crops and gardens without harmful environmental effects. Hormonal effects and enhancement of the absorption of nutrients to enhance performance, especially under stress conditions, are the effects of humic acid is derived from humus and other natural sources and Growth stimulating bacteria. Considering the dry and semidry nature of a large area of Iran, it is necessary to save water; on the other hand, nutrition is important in the yield and quality of the effective materials of medicinal plants. Therefore, the purpose of this study was to investigate the effects of drought stress and humic acid on morphological and physiological characteristics of Satureja hortensis.Materials and Methods: The experiment was a factorial based on a completely randomized design with four replications in greenhouse conditions in 2017. Four levels of irrigation water regulations 40, 60, 80 and 100% of field capacity and foliar application of humic acid in concentrations of 0, 150, 300 and 450 mg/L were applied. In the 6 to 8 leaves stage, Drought treatments were applied to the pots. Humic acid was applied in two stages in the desired concentrations. The first stage of spraying was when the plants were in the 4 to 6 leaves stage and the second stage was done two weeks after the first spraying. About 7 weeks after application of drought treatments, traits such as plant height, number of branches, number of leaves, leaf length, plant dry weight, proline, chlorophyll a, b and total, carotenoid and carbohydrates were measured.Results: The results showed that the highest plant height, leaf number, number of branches and plant dry weight were obtained under irrigation conditions at 100% FC and spraying with 450 mg/l humic acid; While the highest leaf length, chlorophyll a, b and total, carotenoid and carbohydrate were obtained from irrigation treatment at 100% FC and 300 mg / l humic acid. Also, the highest proline content was obtained from irrigation treatments at 40% FC without humic acid application.Conclusion: Satureja hortensis plant is susceptible to drought stress and with increasing stress and reaching 40% of FC, decrease in the amount of physiological and morphological traits of Satureja hortensis. Meanwhile humic acid had a positive and significant effect on these traits. Finally, by improving the absorption of nutrients and the development of Vegetative and reproductive parts, the physiological and morphological traits increased. The highest effect of humic acid treatment on drought stress of Satureja hortensis was in the treatment of 450 mg/l. The highest salinity production was obtained in irrigation treatment with 100% FC and 450 mg/l humic acid.