مقایسه کیفیت لاشبرگ سه گونه مرتعی و رابطه آن با برخی ویژگی‌های خاک

سابقه و هدف: علیرغم اهمیت کیفیت لاشبرگ در حفاظت و پایداری خاک، اصلاح خصوصیات شیمیایی آن، و افزایش تولید علوفه در اکوسیستم مرتع، مطالعات بسیار کمی درباره کیفیت لاشبرگ گونه‌های مرتعی و میزان تجزیه‌پذیری آنها‌ انجام شده است؛ عمده مطالعات انجام شده در خصوص کیفیت گیاهان، محدود به کیفیت علوفه و اندام‌های زنده گیاهی بوده است. هدف این پژوهش، اندازه‌گیری و مقایسه کیفیت لاشبرگ سه گونه مرتعیartemisia aucheri ،centaurea virgata و scariola orientalis و بررسی رابطه آن با برخی از ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی خاک در مراتع حاج‌بیگی تربت حیدریه بود.مواد و روش‌ها: نمونه‌برداری لاشبرگ به روش تصادفی سیستماتیک بر روی سه ترانسکت به طول 200 متر با استفاده از پلات یک مترمربعی انجام شد. در هر پلات یک نمونه لاشبرگ از گونه‌های مورد نظر و همچنین یک نمونه خاک از عمق صفر تا 15 سانتی‌متری از پای بوته برداشت شد. پارامترهای مربوط به کیفیت لاشبرگ شامل فسفر (p)، پتاسیم (k)، کلسیم (ca)، منیزیم (mg)، فنل و لیگنین به روش استاندارد اندازه‌گیری شد. همچنین، متغییرهای مربوط به ویژگی‌های خاک شامل بافت، درصد آهک، هدایت الکتریکی (ec)، وزن مخصوص ظاهری، واکنش خاک (ph)، فسفر (p)، پتاسیم (k) و کربن‌آلی خاک با روش‌های استاندارد اندازه‌گیری شد. برای مقایسه کیفیت لاشبرگ گونه‌ها از تجزیه واریانس یک‌طرفه و برای تفکیک میانگین‌های دارای تفاوت معنی‌دار، از آزمون دانکن استفاده شد. رابطه بین کیفیت لاشبرگ و خصوصیات خاک با استفاده از همبستگی پیرسون بررسی گردید.یافته‌ها: بیشترین مقدار فسفر در لاشبرگ گونه c. virgata، بیشترین مقدار پتاسیم در لاشبرگ گونه a. aucheri و بیشترین مقدار لیگنین در لاشبرگ گونه s. orientalis بود. بیشترین مقدار فسفر، آهک، سیلت، رس، ph، کربن‌آلی و وزن مخصوص ظاهری در خاک پای گونه a. aucheri و بیشترین مقدار پتاسیم و شن در خاک پای گونه s. orientalis وجود داشت. میزان کلسیم لاشبرگ گونه a. aucheri با آهک خاک و مقدار منیزیم لاشبرگ با ec و ph خاک رابطه معنی‌دار داشت. میزان فسفر لاشبرگ در گونه c. virgata با ph خاک و همچنین مقدار پتاسیم لاشبرگ با درصد شن و سیلت خاک رابطه معنی‌دار داشت. میزان فسفر لاشبرگ گونه s. orientals با پتاسیم، کربن‌آلی، آهک، شن و سیلت خاک رابطه معنی‌دار داشت. نتیجه‌گیری: لیگنین و فنل ترکیبات شیمیایی ضد کیفیت در لاشبرگ می‌باشند. مقدار لیگنین در لاشبرگ سه گونه گیاهی یکسان بود ولی مقدار فنل در لاشبرگ گونه a. aucheri بیش از دو گونه دیگر بود. مقدار منیزیم و کلسیم هم در هر سه گونه یکسان بود ولی مقدار فسفر در c. virgate بیشتر از دو گونه دیگر بود. در این مطالعه، رابطه مشخصی بین ترکیبات شیمیایی لاشبرگ گونه‌های گیاهی و خصوصیات فیزیکی و شیمیای خاک پای بوته‌ها مشاهده نشد.

Comparison of plant litter quality in three range plant species and its relationship with soil characteristics

Background and Objectives: Despite the importance of litter quality in soil conservation and stability, improvement of soil chemical properties, and increasing forage production in the rangeland ecosystem, very few studies have been carried out on the litter quality of range plant species and most studies on plant quality are limited to forage quality of plants in rangeland. This study aimed to measure and compare the litter quality of three range plant species, i.e., Artemisia aucheri, Centaurea virgata and Scariola orientalis and its relationship with some physicochemical characteristics of soils in Hajibeyggi rangeland, Torbat Heidarieh, eastern Iran. Materials and Methods: Plant litter was sampled through systematicrandomize sampling method on three transects with a length of 200 meters and 1 m2 quadrat. One litter sample of plant species along with one soil sample was collected from 015 cm depth in each plot. Parameters related to litter quality including phosphorus (P), potassium (K), calcium (Ca), magnesium (Mg), phenol and lignin were measured by standard methods. Also, soil characteristics including texture, lime percentage, EC, bulk density, pH, phosphorus (P), potassium (K) and organic carbon were measured by standard methods. Oneway ANOVA was used to compare the litter quality of species and Duncan test was used to separate means with significant difference. The relationship between litter quality and soil characteristics was investigated using Pearson correlation. Results: The highest amount of P was in litter and dead materials of C. virgata, the highest amount of K was in A. aucheri and the highest amount of lignin was in S. orientalis. The highest amount of soil P, lime, silt, clay, clay+silt, pH, organic carbon and bulk density was found under A. aucheri canopy and the highest amount of K and gravel under S. orientalis canopy. The amount of calcium in A. aucheri litter was significantly correlated with soil lime, and its Mg content was related to soil EC and pH. The amount of P in C. virgata litter was significantly correlated with soil pH, and its K content was related with soil gravel, silt and clay + soil silt. The amount of P in S. orientalis litter was significantly correlated with soil K, organic carbon, lime, clay, silt, sand and silt.Conclusion: Lignin and phenol are antiquality chemical consitituents in plant litter and dead materials. Mean values of lignin in all plant species were similar, but the quantity of phenol in the litter of A. aucheri was higher than that in other two species. The amount of Mg and Ca were also similar in all plant species, but mean value of P in C. virgate was greater than that in other two species. It was not found clear relationships between litter quality and soil physicochemical variables in this study.