اثرات نقد رویکرد حاکم بر طرح احیا و تعادل بخشی منابع آب زیرزمینی و ارائه راهکارها در محدوده مطالعاتی رفسنجان

سابقه و هدف: روند روزافزون بهره‌برداری ناپایدار از منابع آب زیرزمینی یکی از مشکلات و چالش‌های اصلی ساختار حکمرانی آب کشور می‌باشد. در شرایطی که منابع بین‌المللی، حکمرانی مشارکتی و ابعاد آن را با رویکرد نهادی راهکار خروج از تراژدی منابع مشترک می‌دانند، ولی کماکان رویکردهای دستوری و رویکردهایی که مبتنی برفرض اطلاعات کامل و رفتار خردمندانه جمعی است در قبال مشکلات مرتبط با منابع آب زیرزمینی کشور اتخاذ می‌گردد. هدف این مطالعه نقد این رویکرد و ارائه‌ی رویکرد جایگزین می‌باشد.رویکردی که بدنبال استخراج ناهماهنگی‌های ساختار حکمرانی کشور در سطوح فردی، محلی و کلان می‌باشد. مواد و روش‌ها: در این تحقیق با تمرکز بر مشکلات منابع آب زیرزمینی محدوده‌ی مطالعاتی رفسنجان، مبانی رویکرد نهادی ارائه ‌شده، با پیاده‌سازی آن در محدوده مطالعاتی رفسنجان، تجویزات نهادی استخراج گردید. سه سطح تحلیل در این مطالعه مدنظر قرار گرفت. در سطح فردی از روش تحقیق کیفی و تئوری رفتار برنامه‌ریزی شده استفاده گردید، در سطح محلی از روش تحقیق کمی جهت اثربخشی اکولوژیکی و از روش تحقیق کیفی جهت بررسی سطح پذیرش سازمانی استفاده شد و در سطح کلان نیز با بهره گیری از روش تحقیق کیفی و تحلیل محتوا اسناد مکتوب، آسیب شناسی طرح احیا و تعادل بخشی منابع آب زیرزمینی صورت پذیرفت.نتایج: نتایج حاکی از کاهش سطح درآمد سرانه در نتیجه‌ی اجرای طرح احیا و تعادل‌بخشی منابع آب زیرزمینی در محدوده‌ی مطالعاتی بوده است. لذا تا زمانی که برنامه‌ریزی‌هایی برای جایگزینی معیشت بهره‌برداران پیش‌بینی نشود نمی‌توان انتظار داشت اهداف طرح مزبور در عرصه عمل به قاعده جاری تبدیل گردد و این نگرانی وجود دارد که مقاومت‌ها و پس‌زدگی اجتماعی پیش روی این قبیل طرح‌ها باعث شکست آن خواهد شد. دلیل این مدعا نیز سطح پایین پذیرش اجتماعی در قبال خشکی باغ‌ها می‌باشد.نتیجه‌گیری: در حال حاضر سطح زیر کشت 80000 هکتار بوده که با مقدار تعادلی 40000 هکتار اختلاف بسیاری دارد. خشک‌کردن بیش از نیمی از باغ‌ها در محدوده مطالعاتی هم‌راستا با از دست رفتن سرمایه و اشتغال بخش زیادی از سیستم اجتماعی محدوده مطالعاتی می‌باشد و درنتیجه در صورتی می‌توان به پذیرش اجتماعی طرح احیاء و تعادل بخشی امیدوار بود که راهکاری جهت جایگزینی فعالیت اقتصادی با نیاز آبی پایین و متناسب با شرایط منابع آب منطقه پیشنهاد شده و پس ‌از آن پیاده‌سازی گزینه‌های ارائه ‌شده صورت پذیرد. حذف ناهماهنگی بین سطوح فردی و محلی یکی از اولویت‌های اصلی در راستای احیاء و تعادل بخشی منابع زیرزمینی محدوده مطالعاتی به شمار می‌رود کم کردن ناهماهنگی‌های درون سطحی و بین سطحی باعث افزایش هماهنگی و درنتیجه افزایش سطح مشارکت در پیاده‌سازی اقدامات مرتبط با حفاظت از منابع آب زیرزمینی خواهد شد.

A criticism to framework of groundwater resources reclamation and suggesting alternative method to the implement in Rafsanjan region around

A criticism to framework of groundwater resources reclamation and suggesting alternative method to the implement in Rafsanjan region aroundAbstractHistory and objective: increasing trend of unsustainable operation of groundwater resources is one of the main problems in water ruling structure in Iran. Although international references reveal collaborative ruling and its dimensions as the solution of common resources tragedy, magisterial viewpoints based on detailed data and group mainidea are decided to encounter with groundwater resources problems. The aim of this study is criticism of this method and presenting another one.In this view, imbalances existed in the ruling structure and in individual, local and top levels could be extracted.Materials and Methods: in this research, focusing on problems of groundwater resources in around of Rafsanjan region, principles of the institutional framework are presented and implementing it on the region institutional manners are derived.Three analytical levels are regarded in this study. In individual level, qualitative research method and programmed manner theory is used. In local level, quantitative and qualitative research methods are utilized to ecological effectiveness and institutional acceptance level investigation, respectively. Also in top level, using qualitative research method and analyzing written documents, pathology of the groundwater resources reclamation plan is done.Results: the results show the per capita income decreases due to performing reclamation plan of groundwater resources in the around of the study area. when scheduling in replacement of beneficiary’s living is not considered, it cannot be expected to the plan aims turn to current rules and also there is a concern about social refusing which may cause failure of the plan.The reason is low level of social acceptance facing with gardens aridity.Conclusions: Nowadays, the area under cultivation is 8000 hectares which has high differences with the balanced value 4000 hectares. Becoming dry of more than half of the gardens in the study area is equal to miss the money and occupation in main section of social system in the region. Therefore, as long as an alternative method having low water requirement and suitable to water resources conditions in the region is proposed, social acceptance of the reclamation plan can be happened.Elimination imbalance between individual and local levels is one of the main priorities in groundwater resources reclamation plan in the study region which leads to increase balance and finally the partnership level in implementing the proceedings of groundwater resources conservation.Keywords: groundwater resources, Rafsanjan, groundwater resources reclamation plan