تعیین قیمت مناسب آب آبیاری مطابق با عکس العمل احتمالی کشاورزان و اثرات بین بخشی آن (مطالعه موردی: شبکه آبیاری رودشت استان اصفهان)

سابقه و هدف: انتخاب قیمت مناسب برای آب آبیاری، به عنوان یکی از ابزارهای مهم اقتصادی در بخش کشاورزی در جهت مدیریت تقاضای آب در شرایط فعلی کشور به شمار می‌رود. این درحالی است که اعمال هر سیاستی در این بخش، اثرات بین‌بخشی (اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی) متناسب با خود را دارا می‌باشد. به‌طوری که شناسایی این اثرات می‌تواند اطلاعات مناسبی را در جهت تعیین قیمت کارا برای این نهاده مهم در اختیار مدیران و سیاست گذاران بخش آب قرار دهد. برآورد هزینه تمام شده تامین آب و متوسط وزنی ارزش اقتصادی آب به ‌منظور ایجاد بازه علمی مناسب سناریوهای مختلف قیمت آب در راستای بررسی اثرات بین ‌بخشی آن، نوآوری این مقاله می‌باشد.مواد و روش‌ها: در مطالعه مذکور، شرایط موجود اقتصاد کشاورزی شبکه آبیاری رودشت، شهرستان ورزنه استان اصفهان در سال پایه زراعی 95-94 و توسط مدل اقتصادی برنامه‌ریزی ریاضی مثبت، توسط نرم‌افزار گمز، شبیه‌ سازی گردید و عکس ‌العمل ‌های احتمالی کشاورزان به سناریو های قیمتی منتخب و اثرات بین بخشی آنها مورد آزمون قرار گرفت. در نهایت از درجه اهمیت و رتبه ‌بندی اثرات شاخص های اقتصادی، اجتماعی و زیست‌ محیطی (توسط رویکرد ترکیبی سلسه مراتبی ahp و saw) در راستای دستیابی به قیمت مناسب و کارای آب در شبکه آبیاری مذکور بهره برده شد.یافته‌ها: نتایج این تحقیق نشان داد که اعمال سناریوهای قیمتی منتخب، موجب تغییر الگوی کشت موجود شبکه آبیاری رودشت، توسط کشاورزان می‌گردد. به عبارت دیگر، با افزایش قیمت آب در قالب سناریو های مذکور، سطح زیر کشت محصولات زراعی با درصدهای متفاوتی کاهش یافته است. علت این کاهش را می‌توان در هدف کشاورزان (حداکثر کردن سود حاصل از فعالیت های زراعی) جستجو نمود. این در حالی است که اثر سناریوهای مذکور بر شاخص های اقتصادی و اجتماعی کاهشی و بر شاخص های زیست محیطی افزایشی ارزیابی گردید. به عبارت دیگر، اگر مدیران شبکه آبیاری رودشت، سیاست افزایش قیمت آب را در پیش بگیرند، درآمد تولید کنندگان کشاورزی از 9/19 به 33/14 میلیون ریال در هکتار کاهش خواهد یافت. همچنین اثر سناریوهای اول و پنجم بر شاخص اشتغال به‌ترتیب برابر با 5/60% و 37/38%، بدست آمد. از نقطه نظر زیست محیطی نیز اثر این سناریوها، کاهش مصرف آب و افزایش معیار‌ موازنه انرژی را در پی خواهد داشت. نتیجه‌گیری: جمع‌ بندی نتایج بدست آمده با در نظر گرفتن درجه اهمیت و رتبه‌ بندی آثار بین‌بخشی سناریوهای قیمتی، متوسط وزنی ارزش اقتصادی آب محصولات واقع در الگوی کشت شبکه آبیاری مورد نظر (1540 ریال بر متر مکعب) به عنوان قیمت مناسب آب آبیاری انتخاب گردید.

Assigning Appropriate Irrigation Water Price Based on Probable Reaction of Farmers and Inter-sectoral Effects of the Price (Case Study: Roodast Irrigation District)

Background and objectives: Selection of appropriate irrigation water price could be one of the primary economic measures in demand management of Iran’s water resources management conditions. However, imposing any policies in the section would result in intersectoral (economic, social, and environmental) consequences. Identification of these consequences helps the water managers and authorities to find the optimum irrigation water price value. To investigate the results of implementing different policies and farmers’ reaction to these scenarios, models are required that can help authorities achieve these goals with high confidence. Also, water resources planners believe that simulation of potential responses of farmers to the implementation of different policies can have an active contribution to making more correct decisions. Determination of the supplied water cost and the weighted average value of the economic value of water, to implement the scientific range of appropriate pricing scenarios to assess its intersectoral effects, is the main contribution of this study. Materials and methods: The present study attempts to simulate the agricultural conditions of Roodasht Irrigation District using the economic model for the base year of 20142015. Intersectoral effects of irrigation water pricing and probable reactions of the farmers are also investigated. With the ranking of the economic, social, and environmental indicators (using a hybrid configuration of AHP and SAW) the optimum water price is obtained. Results: According to the results, employing the pricing scenarios led to alter the existing cropping pattern of the Roodasht irrigation district, located in Varzaneh city in Esfahan province, by the farmers. In other words, with increasing the irrigation water price, the positive reaction of the farmers (in the form of cropping pattern) has been detected. The analysis is conducted using the Positive Mathematical Programming economic model in Gamz software. However, employing the pricing scenario has been lead to negative impacts on the economic and social indicators, while positive impacts on the environmental index. In another word, under the conditions that the local water authorities impose the increasing water scenario, the farmers’ income has decreased from 19.9 to 14.33 M IRR per hectare. Moreover, the water pricing scenario reveals a similar pattern in the social indicator, so that the maximum and minimum values obtained 60.5% and 38.37% respectively for the first and the fifth scenarios. From the environmental viewpoint, by increasing the water price, the water consumption and energy balance criteria respectively show the decreasing and increasing trends. Conclusion: Summing up the obtained results, with considering the importance degree of the intersectoral consequences of the pricing scenario; including economic, social, and environmental; the weighted average value of the entire crops of the existing cropping pattern (1540 Rial per a cubic meter) is selected as the irrigation water price.