بررسی تاثیر دور آبیاری در مراحل مختلف فنولوژی بر ویژگی های کمی و کیفی و بهره وری مصرف آب کنجد

سابقه و هدف: کنجد گیاه دانه روغنی مقاوم به کم آبی می‌باشد ولی در مرحله‌ی استقرار گیاهچه و هم‌چنین در دوره گلدهی تا پرشدن دانه به تنش کم آبی حساس است. آبیاری می‌تواند موجب افزایش مقدار روغن شود، در صورتی‌ که تنش خشکی موجب کاهش آن خواهد شد. تنش‌های محیطی اثرات معکوس بر مقدار روغن و پروتئین دانه کنجد دارند. هم‌چنین کنجد حساسیت بالایی در رطوبت بالای خاک به بیماری بوته‌میری و در رطوبت پایین به بیماری گل‌سبز دارد. جهت افزایش عملکرد دانه و روغن کنجد علاوه بر افزایش حاصلخیزی خاک و استفاده از ارقام اصلاح شده، تامین رطوبت کافی از طریق آبیاری نیز لازم می‌باشد. این پژوهش به منظور بررسی تاثیر دور آبیاری در مراحل مختلف فنولوژیکی بر ویژگی‌های کمی و کیفی و بهره‌وری مصرف آب کنجد اجرا شد.مواد و روش‌ها: این پژوهش در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با چهار تکرار در ایستگاه تحقیقات کشاورزی بهبهان به مدت دو سال زراعی (94-1393) اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل: i0 (فاصله آبیاری براساس عرف زارع، هر دو هفته یکبار)، i1، i2 و i3 به ترتیب آبیاری بعد از 90، 130 و 170 میلی‌متر تبخیر تجمعی از تشتک تبخیر کلاسa، i4 (mm130 تا شروع گلدهی و mm90 بعد از شروع گلدهی)، i5 (mm170 تا شروع گلدهی و mm90 بعد از شروع گلدهی) و i6 (mm170 تا شروع گلدهی وmm130 بعد از شروع گلدهی) براساس تبخیر تجمعی از تشتک تبخیر کلاس a می‌باشد. در این پژوهش صفات تعداد شاخه در بوته، تعداد کپسول در بوته، وزن هزار دانه، ارتفاع پایین‌ترین کپسول، ارتفاع بوته در موقع برداشت، درصد روغن، عملکرد دانه، عملکرد روغن دانه، بهره‌وری مصرف آب دانه و بهره‌وری مصرف آب روغن دانه و درصد بیماری‌های بوته‌میری و گل‌سبز ارزیابی شد. نتایج حاصله توسط نرم افزار mstatc تجزیه و تحلیل و میانگین‌ها با استفاده از آزمون چند دامنه‌ای دانکن مقایسه شدند.یافته‌ها: بیشترین تعداد شاخه فرعی (10.31 عدد)، تعداد کپسول در بوته (154.50 عدد)، وزن هزار دانه (3.78 گرم)، عملکرد دانه (1381.50 کیلوگرم در هکتار) و میزان روغن (55.11 درصد) با تیمار i1 حاصل شد. به همین دلیل بیشینه عملکرد روغن دانه (759.55 کیلوگرم در هکتار) به این تیمار اختصاص یافت. تیمار i1 از نظر عملکرد روغن دانه با تیمارهای i4 و i5 تفاوت معنی‌داری نداشت. حداکثر بهره‌وری مصرف آب دانه (0.233 کیلوگرم در متر مکعب) و بهره‌وری مصرف آب روغن دانه (0.125 کیلوگرم در متر مکعب) در تیمار i3 بدست آمد ولی اختلاف معنی‌داری با تیمارهای i0، i5 و i6 نشان نداد. کمترین آلودگی از نظر بیماری بوته‌میری مربوط به تیمار i5 (7.22 درصد) بود. بیشترین آلودگی به بیماری بوته‌میری (20.63 درصد) در تیمار i1 مشاهده شد. کمترین آلودگی به بیماری فیلودی به تیمارهای i1، i2 و i6 تعلق داشت.نتیجه‌گیری: دربین تیمارهای مورد آزمایش، تیمارهای i1 ، i4 و i5 دارای بیشترین عملکرد دانه، وزن هزاردانه و درصد روغن دانه بودند که به جز تیمار i0 نسبت به سایر تیمارها برتری معنی‌داری نشان ندادند. هم‌چنین حداکثر عملکرد روغن دانه در تیمارهای i1 و i5 به دست آمد. در بین سه تیمار i1 ، i4 و i5 ، تیمار i5 نسبت به تیمارهای i1 و i4 دارای بیشترین بهره‌وری مصرف آب دانه و روغن دانه و کمترین میزان مصرف آب و دفعات آبیاری بود. با توجه به نتایج این پژوهش می‌توان تیمار i5را که حداقل مصرف آب را داشته و از نظر عملکرد با تیمار i1 که حداکثر عملکرد را تولید نموده اختلاف معنی‌داری نداشته و هم‌چنین درآمد ناخالص این تیمار تقریباً برابر با تیمار i1 بوده را جهت آبیاری صحیح کنجد در منطقه بهبهان توصیه نمود.

Effect of irrigation intervals in different phonological stages on quantitative and qualitative characteristics and water productivity of sesame

Background and Objectives: Sesame is an oilseed plant that is resistant to drought. But it is sensitive to water stress at seedling stage and during flowering to seed filling. Irrigation and drought stresses increase and decreases the amount of oil, resprctively. Environmental stresses have reverse effects on the amount of oil and protein. In addition, high soil moisture causes root rot disease and low moisture causes phyllody disease. To increase the yield and oil, the enhancment of soil fertility, planting bred cultivar and adequate supply of moisture are necessary through irrigation. This study was conducted to evaluate the effect of irrigation intervals in different phonological stages on quantitative and qualitative characteristics and water productivity of sesame.Materials and Methods: This research was conducted in randomized complete block design with four replications at Behbahan Agricultural Research Station for two years (20132014). Treatments included I0 (irrigation interval based on farmer ’s custom, twice weeks interval), I1, I2 and I3 irrigation after 90, 130 and 170 evaporation from class A pan, respectively, I4 (130 mm to flowering and afterward 90 mm), I5 (170 mm to flowering and afterward 90 mm) and I6 (170 mm to flowering and afterward 130 mm). During experiment: branches number and capsules number per plant, 1000 seed weight, first capsule height, plant height at harvesting time, seed oil percentage, seed yield, seed oil yield, water productivity of sesame seed and seed oil, root rot and phyllody diseases were recorded. Varince analysis were done by MSTATC statistical software and meanes were compared using Duncan,s Multiple Range Test.Results: The highest number of branches per plant (10.31), number of capsules per plant (154.50), 1000 seed weight (3.78 g), seed yield (1381.50 kg ha1), oil amount (55.11%), were recorded in I1 treatment, so that the highest seed oil yield (795.55 kg ha1) belong to this treatment. The differences of oil yield among I1 treatment and I4 and I5 treatments were not significant. Maximum seed water productivity (0.233 kgm3) and seed oil water productivity (0.125 kgm3) were observed in I3 treatment. However the difference among this treatment and I0, I5 and I6 treatments was not significant. The lowest infection severity to root rot disease (7.22 %) was recorded fot I5 treatment. The highest infection severity to root rot disease (20.63 %) was observed in I1 treatment while the lowest infection severity to phyllody disease was recorded in I1, I2 and I6 treatments.Conclusion: The highest seed yield, 1000 seed weight and seed oil percentage were obtained in I1, I4 and I5 treatments. The differences of these characters among I1, I4 and I5 and other treatments were not significant (except I0 treatment). The highest seed oil yield were recorded for I1 and I5 treatments. The most seed water productivity and seed oil water productivity and the lowest water consumption belong to I5 treatment. Irrigation frequencies in I5 treatment were lower than I1 and I4 treatments. According to the results, I5 treatment has the lowest water consumption and the effect of this treatment on seed yield and gross income of seasame was similar to I1 treatment. Therefore I5 treatment is recommended for proper irrigation of sesame in Behbahan region.