بررسی تاثیر موج ناگهانی سیلاب بر انتقال بار بستر در مجاری خشک و تاثیر صفحات مستغرق در کاهش بار بستر

چکیده سابقه و هدف: غالب بارش‌ها در مناطق گرم و خشک رگباری بوده و سیلاب‌های بزرگی را بوجود می‌آورد. تخریب‌ و رسوبگذاری سیلاب‌ها خسارات زیادی را در پی دارد. با توجه به این که ایران جز مناطق گرم و خشک بوده و غالب بارش‌های آن نیز رگباری می‌باشد، بررسی اثر سیلاب‌های ناشی از بارندگی، امری ضروری به نظر می‌رسد. در پژوهش حاضر اثر موج سیلاب‌ها بر انتقال بار کف در یک کانال آزمایشگاهی با قابلیت شیب‌پذیری و تحت شرایط جریان غیرماندگار مورد بررسی قرار گرفته است. مواد و روش‌ها: برای انجام این پژوهش از یک کانال با عرض و ارتفاع 30 و 50 سانتی‌متر به طول 10 متر استفاده شد. کانال مورد نظر قابلیت شیب‌پذیری داشته که برای انجام پژوهش حاضر 2 شیب صفر و 1.5 درصد در جهت طولی به کانال داده شد. دیواره‌های کانال شیشه‌ای بوده و امکان مشاهده جریان در حال عبور را فراهم می‌نمود. ذرات رﺳﻮﺑﯽ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﺑﻪ ﻋﻨﻮان رﺳﻮﺑﺎت ﺑﺴﺘﺮ، از ﺟﻨﺲ ﻣﺎﺳﻪ رودﺧﺎﻧﻪای و در سه نوع دانه‌بندی یکنواخت با قطر متوسط 0.85، 1 و1.2 میلیمتر تهیه گردید. آبنمود‌های تولیدی از نوع مثلثی با بده‌های اوج 20، 30 و 40 لیتر بر ثانیه بر متر انتخاب گردید. همچنین در ادامه برای کنترل فرسایش مواد بستر و کاهش میزان حجم انتقالی بستر از پره به عنوان روش محافظتی در مقابل جریان استفاده شد. یافته‌ها: در این تحقیق آزمایشاتی برای بررسی عوامل موثر بر انتقال رسوب در رودخانه های فصلی انجام شد. دبی اوج آبنمودهای متقارن، شیب بستر و اندازه ذرات بستر نقش تعیین کننده‌ای بر انتقال رسوب دارند. نتایج نشان داد که با افزایش شیب از صفر به 0.015 طول حفره به وجود آمده ناشی از فرسایش 1.92 برابر می‌شود. با بررسی تاثیر قطر ذرات رسوبی بر میزان انتقال رسوب، آزمایشات نشان داد که با کاهش قطر ذرات غیر چسبنده، طول حفره فرسایش یافته به میزان 1.84 برابر افزایش می یابد. همچنین با دو برابر شدن مقدار دبی اوج آب‌نمود از 20 به 40 لیتر بر ثانیه طول حفره فرسایش یافته 2.2 برابر شد و ماکزیمم عمق آبشستگی نیز 56 درصد افزایش یافت. برای کاهش انتقال بار بستر به پایین دست پره‌ها به صورت زیگزاگ، مورب و عمود برجریان قرار داده شدند. نتایج نشان داد که با استفاده از پره، انتقال رسوب به پایین‌دست کاهش می‌یابد که در این میان پره عمود هم‌تراز بستر بهترین عملکرد را دارا بود و باعث کاهش در طول و عمق حفره فرسایش یافته توسط آب‌نمودهای ورودی شد که در نهایت موجب کاهش 89 درصدی حجم رسوب انتقالی نسبت به حالت بدون پره گردید.نتیجه‌گیری: نتایج نشان دادند که افزایش دبی اوج آبنمود در انتقال بار کف موثر بوده و همچنین شیبدار شدن بستر و کاهش اندازه قطر متوسط ذرات موجب افزایش بیشتر انتقال بار بستر می‌شود. بر اساس آزمایش‌های انجام شده بحرانی‌ترین حالت انتخاب شده و اثر پره بر کاهش فرسایش بستر آن مورد بررسی قرار گرفت. نتایج بررسی‌ها نشان داد که بیشترین کاهش فرسایش به ازای قرارگیری پره‌ها به شکل عمود که تاج پره‌ها هم تراز بستر می‌باشد، بوده است.

Investigation of the effect of a sudden flood wave on the transition of bed loading in dry ducts and the effect of submerged plates on reducing bed load

AbstractBackground and Objectives: The prevailing rainfall in warm and dry areas is thunderstorm and cause the great floods. Destruction and sedimentation of the floods cause a lot of damage. considering that Iran is one of the hot and dry regions and the majority of rainfall is a thunderstorm, it is necessary to study the effects of floods caused by thunderstorm. In this study , the effect of flood waves on the bed load transfer in a laboratory slopble channel with unsteady flow was investigated.Materials and Methods: In order to perform this study was used a channel that width, height and length were respectively equal to 0.3, 0.4 and 10 meters. The channel was sloppy that we used for of this study, two slopes of zero and 1.5% in the longitudinal. The walls of the canal are made of glass and it is possible to observe the passing flow. The sediments were of river sand in three types of uniform grains with a diameter of 0.85, 1 and 1.2 mm. We produced the triangular hydrograph with peak discharge of 20, 30 and 40 lit / s / m. It was also used to control the erosion of substrate materials and reduce the volume of transfer of the bed from the blade as a protective method against flow.Results: In this research, experiments were conducted to investigate the factors affecting sediment transport in seasonal rivers. Peak discharge, symmetric flow rates, bed slope and bed particle size play a decisive role in sediment transport. The results showed that with increasing gradient from 0 to 0.015, the cavity length caused by erosion was 1.92. By examining the effect of sediment particle diameter on sediment transport, the experiments showed that by decreasing the diameter of nonsticky particles, the eroded cavity length increased by 1.84 times. Also doubling the peak discharge rate from 20 to 40 liters per second, the length of the eroded cavity was 2.2 times, and the maximum scour depth increased by 56 percent. To reduce the transfer of bed loading to the bottom of the blades, they were zigzag, diagonal and perpendicular. The results showed that using the blade, the sediment transport to the downstream decreases, in which case the perpendicular vertex of the substrate had the best performance and reduced the length and depth of the eroded cavity by the inputs, which in Ultimately, the amount of sediment transfer volume decreased by 89% relative to the nonblown state.Conclusion: The results showed that the increase of peak water discharge in load transfer was effective, and also the bed sloping and reduction of the particle diameter average size caused a greater increase in bed loading. Based on the experiments, the most critical mode was selected and the blade effect on the erosion of the bed was investigated. The results of the surveys showed that the greatest reduction in erosion was due to the vertical placement of the blades, the crowns of the blades being flattened.