ارزیابی شاخص‌های تنش خشکی دو رقم کنجد محلی بهبهان و شوین

سابقه و هدف: تنش خشکی مهم‌ترین عامل محیطی محدودکننده رشد و نمو گیاهان در کل دنیا است به‌طوری‌که کاهش رشد در اثر تنش خشکی بیش‌تر از سایر تنش‌های محیطی گزارش شده است. کنجد به‌دلیل تحمل به خشکی و گرما اهمیت بسیاری در توسعه کشاورزی مناطق خشک و نیمه خشک در کشت تابستانه دارد. هدف از اجرای این تحقیق بررسی تاثیر تنش خشکی از طریق اعمال سطوح مختلف آبیاری قطره‌ای نواری و شناسایی رقم برتر بر اساس شاخص‌های تنش بود.مواد و روش‌ها: به منظور بررسی شاخص‌های تنش خشکی در روش آبیاری قطره‌ای نواری بر عملکرد و اجزای عملکرد دانه، عملکرد روغن، درصد روغن دانه و کارآیی مصرف آب دانه آزمایشی در سال زراعی 981397 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی بهبهان اجرا گردید. آزمایش به صورت کرت‌های یک‌بار خرد شده در قالب بلوک‌های کامل تصادفی با 3 تکرار اجرا شد. فاکتور اصلی شامل مقدار آب در آبیاری قطره‌ای نواری در چهار سطح 40، 60، 80 و 100 درصد نیازآبی از شروع مرحله گلدهی و فاکتور فرعی شامل رقم در دو سطح شامل ارقام محلی بهبهان و شوین بود. برای مقایسه آماری نتایج اندازه‌گیری و محاسبه شده از ضرایب همبستگی پیرسون برای تمام پارامترهای اندازه‌گیری یا محاسبه شده استفاده گردید. یافته‌ها: مقایسه میانگین کارایی مصرف آب در اثرات متقابل آبیاری و رقم نشان داد تیمار 100 درصد نیاز آّبی و رقم محلی بهبهان با کارایی مصرف آبی معادل 0.222 کیلوگرم بر مترمکعب دانه کنجد، تیمار برتر بود. میانگین آب مصرفی در یک سال انجام آزمایش در تیمارهای 40، 60، 80، 100 درصد نیاز آبی و تیمار شاهد (آبیاری سطحی) به‌ترتیب برابر 35.0، 41.4، 47.8، 54.2 و 65.1 سانتی‌متر آب بودند. نتایج ضریب همبستگی پیرسون بیش‌ترین میزان همبستگی وزن هزار دانه به میزان 9305/ با شاخص عملکرد دانه را نشان داد که بیانگر نقش موثر افزایش وزن هزار دانه در بالارفتن عملکرد دانه می‌باشد. به دلیل زیاد بودن مقادیر شاخص‌های ssi و tol در رقم محلی بهبهان نسبت به رقم شوین و نیز کم بودن شاخص‌های sti، mp، gmp، hm، yi و ysi در رقم فوق نسبت به رقم مزبور می‌توان رقم محلی بهبهان را از نظر تنش خشکی به عنوان تیمار برتر معرفی نمود. نتیجه‌گیری: افزایش ارتفاع بوته با همبستگی بسیار معنی داری موجب روند افزایشی تعداد دانه در کپسول گردید. بیش‌ترین همبستگی معنیدار تعداد دانه در کپسول به عنوان یکی از اجزای مهم عملکرد با ارتفاع بوته و ارتفاع بوته با حجم آب مصرفی، نشان دهنده نقش بسیار مهم مدیریت بهینه‌ی کم آبیاری در محصول کنجد است. عملکرد تحت تنش رقم محلی بهبهان نسبت به رقم شوین، به عملکرد تیمار فاقد تنش نزدیک‌تر بوده و همین عامل در افزایش شاخص tol در رقم محلی بهبهان نسبت به رقم شوین موثر بوده است. رقمی مقاوم به تنش خشکی است که رقم ضریب همبستگی شاخص tol آن منفی‌تر شده است. نتایج ضریب همبستگی نشان داد شاخص mp غیر حساسترین شاخص تنش برای معرفی تیمارهای تحت تنش و شاخص tol مقاوم‌ترین شاخص به تغییرات تنش می‌باشد. شاخص tol دو رقم مورد بررسی را بر اساس تغییرات عملکردشان گروه بندی می‌کند. هرچه میزان تغییرات کم‌تر باشد، رقم ثبات بیش‌تری در شرایط تنش نشان داده و متحمل خواهد بود.

Evaluation of Drought Stress Indices of TwoVarieties Sesame of Local Behbahan and Shevin

Background and objectives: Drought stress is the most important environmental factor limiting the growth and development of plants around the world, as growth retardation due to drought stress is reported more than other environmental stresses. Sesame due to its resistance to drought and heat is of great importance in the development of agriculture in arid and semi arid regions during summer planting. The purpose of this research was to investigate the effect of drought stress by applying different levels of TTape drip irrigation and identification of superior cultivar based on stress indices.Materials and methods: In order to study and evaluate drought stress indices in drip irrigation method, yield, grain yield components, oil yield, seed oil percentage and grain water use efficiency were tested in 20182019 in Behbahan Agricultural Research Station. The experiment was conducted as split plots in randomized complete block design with 3 replications. The main factor included water leveles in drip irrigation at four levels of 40, 60, 80 and 100% of water requirement from the beginning of flowering stage and the sub factor including Varieties in two levels including local of Behbahan and Shevin. For comparing the results of the measured and calculated results, Pearson correlation coefficients were used for all measured or calculated parameters. Results: Comparison of the average water use efficiency of irrigation and cultivar interactions showed that 100% water requirement and local of Behbahan cultivar with water use efficiency of 0.222 kg/m3 of sesame seeds were superior treatments. Average water consumption in one year of experiment was 40, 60, 80, 100% water requirement and control treatment (Surface irrigation) respectively 35.0, 41.4, 47.8, 54.2 and 65.1 cm water. The results of Pearson correlation coefficient showed the highest correlation of 1000 grain weight with 0.9305 with grain yield index, which indicates the effective role of 1000 seed weight gain in increasing grain yield.Due to the higher values of SSI and TOL indices in Behbahan’s local variety compared to Shevin, and also the low rates of STI, MP, GMP, HM, YI and YSI indices in Behbahan’s local cultivar, compared with Shevin , can be Behbahan’s local cultivar for drought stress It was introduced as a superior treatment.Conclusions: Increasing plant height significantly correlated with increasing the number of seeds per capsule. The most significant correlation between number of seeds per capsule as one of the important components of yield with plant height and plant height with consumed water volume, shows the important role of optimum management of deficit irrigation in sesame crop. The yield under tension of local Behbahan sesame variety was closer to Shevin cultivar than nonstressed yield and this factor was effective in increasing the TOL index in local Behbahan sesame variety relative to Shevin. Variety of Sesame is resistant to drought stress, and the correlation coefficient of its TOL index is more negative. The identical trend of changes in the MP index led to the introduction of this index of the most insensitive stress index and the TOL index as the most resilient indicator for stress variations. The TOL index divides the two varieties sesame according to their performance variations. The lower the variation, the variety Sesame will show more stability under stress conditions.