ارزیابی شاخص s با استفاده از سه مدل منحنی مشخصه رطوبتی خاک در پنج کاربری مختلف در جنوب کرمان

ﺳﺎﺑﻘﻪ و ﻫﺪف: ﯾﮑﯽ از راه ﻫﺎی ﺑﯿﺎن رﻓﺘﺎرﻫﺎی ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ ﺧﺎک، ﺗﻮﺻﯿﻒ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺧﺎک ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ. از آن ﺟﺎ ﮐﻪ اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﮐﯿﻔﯿﺖ ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ ﺧﺎک ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ اﻣﮑﺎن ﭘﺬﯾﺮ ﻧﯿﺴﺖ، ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ از ﺧﻮاص وﯾﮋه ای ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺷﺎﺧﺺ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ، ﺑﺮای ﺑﯿﺎن ﮐﯿﻔﯿﺖ ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ ﺧﺎک اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ. از ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ از ﺟﻤﻠﻪ ﺷﺎﺧﺺ s ﺑﺮای ﺑﯿﺎن ﮐﯿﻔﯿﺖ ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ ﺧﺎک ﮐﻪ ﺷﯿﺐ ﻣﻨﺤﻨﯽ ﻣﺸﺨﺼﻪ رﻃﻮﺑﺘﯽ ﺧﺎک در ﻧﻘﻄﻪ ﻋﻄﻒ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﺷﻮد. ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ رﺳﺪ ﮐﻪ ﭘﮋوﻫﺶ ﻫﺎی ﮐﻤﯽ در ﺧﺼﻮص اﺛﺮ ﮐﺎرﺑﺮی ﺑﺮ ﺷﺎﺧﺺ s اﻧﺠﺎم ﺷﺪه اﺳﺖ، ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻫﺪف از اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ، ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺷﺎﺧﺺ s ﺑﺎ ﺳﻪ ﻣﺪل ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻨﺤﻨﯽ ﻣﺸﺨﺼﻪ رﻃﻮﺑﺘﯽ ﺧﺎک (ﺷﺎﻣﻞ ﻣﺪل ون ﮔﻨﻮﺧﺘﻦ، ﻣﺪل ﺑﺮوﮐﺲ- ﮐﻮری و ﻣﺪل ﮔﺮون وﻟﺖ- ﮔﺮاﻧﺖ) در ﭘﻨﺞ ﮐﺎرﺑﺮی ﻣﺨﺘﻠﻒ در ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺟﯿﺮﻓﺖ ﺑﻮد. ﻣﻮاد و روش ﻫﺎ: ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻨﻈﻮر 350 ﻧﻤﻮﻧﻪ دﺳﺖ ﺧﻮرده و 350 ﻧﻤﻮﻧﻪ دﺳﺖ ﻧﺨﻮرده از ﮐﺎرﺑﺮی ﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ (ﮐﺎرﺑﺮی ﻣﺮﮐﺒﺎت، ﮐﺎرﺑﺮی ﻧﺨﯿﻼت، زراﻋﯽ، ﺟﻨﮕﻞ و ﺗﺮﮐﯿﺒﯽ) ﺑﺮداﺷﺖ ﺷﺪ. ﺑﺮﺧﯽ از ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ و ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ ﺧﺎک، ﺷﺎﻣﻞ درﺻﺪ ﺷﻦ، درﺻﺪ ﺳﯿﻠﺖ، درﺻﺪ رس، ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ﻫﺪاﯾﺖ اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ﻋﺼﺎره اﺷﺒﺎع، ﭼﮕﺎﻟﯽ ﻇﺎﻫﺮی، درﺻﺪ ﺗﺨﻠﺨﻞ ﮐﻞ و درﺻﺪ ﻣﻮاد آﻟﯽ اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﺷﺪﻧﺪ. ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از دﺳﺘﮕﺎه ﺻﻔﺤﺎت ﻓﺸﺎری، ﻣﻘﺪار رﻃﻮﺑﺖ ﺧﺎک در ﻣﮑﺶ ﻫﺎی 0، 30،10، 50، 100، 300، 500، 1000 و 1500 ﮐﯿﻠﻮﭘﺎﺳﮑﺎل ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﺪ. ﯾﺎﻓﺘﻪ ﻫﺎ: ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻧﺸﺎن داد ﮐﻪ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ، ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﮐﯿﻔﯿﺖ ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ ﺧﺎک در ﮐﺎرﺑﺮی ﻧﺨﯿﻼت دﯾﺪه ﺷﺪ. ﻫﻤﻪ ﮐﺎرﺑﺮی ﻫﺎ، ﺑﻪ ﺟﺰ ﮐﺎرﺑﺮی ﺟﻨﮕﻞ، دارای ﮐﯿﻔﯿﺖ ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ ﺑﻮدﻧﺪ. زﯾﺎد ﺑﻮدن ﻣﻘﺪار ﺷﺎﺧﺺ s در ﮐﺎرﺑﺮی ﻫﺎی ﻣﺮﮐﺒﺎت، ﻧﺨﯿﻼت و زراﻋﯽ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﺑﻬﺘﺮ ﺧﺎک در ﺷﺮوع ﮐﺸﺖ و ﮐﺎر ﺑﺎﺷﺪ. در ﮐﺎرﺑﺮی ﺗﺮﮐﯿﺒﯽ، ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﮐﺸﺖ ﺗﻮاﻣﺎن ﯾﻮﻧﺠﻪ و ﺧﺮﻣﺎ، ﯾﻮﻧﺠﻪ ﺳﺒﺐ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﻣﻮاد آﻟﯽ ﺑﯿﺶ ﺗﺮ ﺑﻪ ﺧﺎک ﻣﯽ ﺷﻮد و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺧﺎک را ﺑﻬﺒﻮد ﻣﯽ ﺑﺨﺸﺪ ﮐﻪ در زﯾﺎد ﺑﻮدن ﻣﻘﺪار ﺷﺎﺧﺺ ﻧﻤﺎﯾﺎن ﻣﯽ ﺷﻮد. در ﮐﺎرﺑﺮی ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺧﺎک وﺿﻌﯿﺖ ﺑﻬﺘﺮی داﺷﺖ و ﯾﺎ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻣﺪﯾﺮﯾﺘﯽ ﻣﻨﺎﺳﺐ اﻋﻤﺎل ﺷﺪه ﺑﻮد، ﺷﺎﺧﺺ s زﯾﺎدﺗﺮ ﺑﻮد. ﯾﺎﻓﺘﻪ ﻫﺎ: ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻧﺸﺎن داد ﮐﻪ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ، ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﮐﯿﻔﯿﺖ ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ ﺧﺎک در ﮐﺎرﺑﺮی ﻧﺨﯿﻼت دﯾﺪه ﺷﺪ. ﻫﻤﻪ ﮐﺎرﺑﺮی ﻫﺎ، ﺑﻪ ﺟﺰ ﮐﺎرﺑﺮی ﺟﻨﮕﻞ، دارای ﮐﯿﻔﯿﺖ ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ ﺑﻮدﻧﺪ. زﯾﺎد ﺑﻮدن ﻣﻘﺪار ﺷﺎﺧﺺ s در ﮐﺎرﺑﺮی ﻫﺎی ﻣﺮﮐﺒﺎت، ﻧﺨﯿﻼت و زراﻋﯽ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﺑﻬﺘﺮ ﺧﺎک در ﺷﺮوع ﮐﺸﺖ و ﮐﺎر ﺑﺎﺷﺪ. در ﮐﺎرﺑﺮی ﺗﺮﮐﯿﺒﯽ، ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﮐﺸﺖ ﺗﻮاﻣﺎن ﯾﻮﻧﺠﻪ و ﺧﺮﻣﺎ، ﯾﻮﻧﺠﻪ ﺳﺒﺐ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﻣﻮاد آﻟﯽ ﺑﯿﺶ ﺗﺮ ﺑﻪ ﺧﺎک ﻣﯽ ﺷﻮد و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺧﺎک را ﺑﻬﺒﻮد ﻣﯽ ﺑﺨﺸﺪ ﮐﻪ در زﯾﺎد ﺑﻮدن ﻣﻘﺪار ﺷﺎﺧﺺ ﻧﻤﺎﯾﺎن ﻣﯽ ﺷﻮد. در ﮐﺎرﺑﺮی ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺧﺎک وﺿﻌﯿﺖ ﺑﻬﺘﺮی داﺷﺖ و ﯾﺎ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻣﺪﯾﺮﯾﺘﯽ ﻣﻨﺎﺳﺐ اﻋﻤﺎل ﺷﺪه ﺑﻮد، ﺷﺎﺧﺺ s زﯾﺎدﺗﺮ ﺑﻮد. ﻣﻨﺤﻨﯽ ﻣﺸﺨﺼﻪ رﻃﻮﺑﺘﯽ دارای r ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺑﻮد (r2=0/92). ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ اﺧﺘﻼف ﮐﻢ ﺑﺎ دو ﻣﺪل دﯾﮕﺮ، ﺑﻪ وﯾﮋه ﻣﺪل ﺑﺮوﮐﺲ و ﮐﻮری (r2=0/87)، ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ رﺳﺪ ﻣﺪل ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮای ارزﯾﺎﺑﯽ ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺧﺎک در ﮐﺎرﺑﺮی ﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺘﻔﺎوت ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ. ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺿﺮوری اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺷﺎﺧﺺ و ﺳﺎﯾﺮ ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎی ارزﯾﺎﺑﯽ ﮐﯿﻔﯿﺖ ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ ﺧﺎک در اﻗﻠﯿﻢ ﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﯿﺶ ﺗﺮ ﺑﺮرﺳﯽ ﮔﺮدد.