اثر کاتیون‌های کلسیم، سدیم، پتاسیم و آمونیوم بر جذب روی در تعدادی از خاک‌های آهکی استان چهارمحال و بختیاری

ﺳﺎﺑﻘﻪ و ﻫﺪف: ﺟﺬب ﯾﮑﯽ از ﻣﻬﻢ ﺗﺮﯾﻦ ﻓﺮآﯾﻨﺪﻫﺎی ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺮ ﺗﺤﺮک و ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ اﺳﺘﻔﺎده روی در ﺧﺎک اﺳﺖ. ﺣﻀﻮر ﮐﺎﺗﯿﻮن ﻫﺎ در ﻣﺤﻠﻮل ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮ ﺟﺬب روی در ﺧﺎک ﻫﺎ ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺎﺷﺪ. ﺑﺮای ﺑﺮرﺳﯽ ﺟﺬب ﻋﻨﺎﺻﺮ از ﻫﻤﺪﻣﺎﻫﺎی ﺟﺬب اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﺷﻮد. ﻫﻤﺪﻣﺎﻫﺎی ﺟﺬب راﺑﻄﻪ ﻣﻘﺪار ﻋﻨﺼﺮ ﺟﺬب ﺳﻄﺤﯽ ﺷﺪه و ﻏﻠﻈﺖ ﻋﻨﺼﺮ را در ﻣﺤﻠﻮل ﺗﻌﺎدﻟﯽ در دﻣﺎی ﺛﺎﺑﺖ ﺗﻮﺻﯿﻒ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ. ﮐﺎﺗﯿﻮن ﻫﺎی ﮐﻠﺴﯿﻢ، ﺳﺪﯾﻢ، ﭘﺘﺎﺳﯿﻢ و آﻣﻮﻧﯿﻮم از ﻣﻬﻢ ﺗﺮﯾﻦ ﮐﺎﺗﯿﻮن ﻫﺎی ﺧﺎک ﻫﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ. در اﯾﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﺮرﺳﯽ اﺛﺮ ﮐﺎﺗﯿﻮن ﻫﺎی ﮐﻠﺴﯿﻢ، ﺳﺪﯾﻢ، ﭘﺘﺎﺳﯿﻢ و آﻣﻮﻧﯿﻮم ﺑﺮ ﺟﺬب روی در ﭘﻨﺞ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺧﺎک آﻫﮑﯽ اﺳﺘﺎن ﭼﻬﺎرﻣﺤﺎل و ﺑﺨﺘﯿﺎری اﻧﺠﺎم ﺷﺪ.ﻣﻮاد و روش ﻫﺎ: ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﺮرﺳﯽ ﻫﻤﺪﻣﺎﻫﺎی ﺟﺬب روی در ﺧﺎک ﻫﺎی ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ و در ﺣﻀﻮر اﻟﮑﺘﺮوﻟﯿﺖ ﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ آزﻣﺎﯾﺸﯽ در ﻗﺎﻟﺐ ﻃﺮح ﮐﺎﻣﻼً ﺗﺼﺎدﻓﯽ اﺟﺮا ﺷﺪ. اﺑﺘﺪا ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎی 2 ﮔﺮﻣﯽ از ﻫﺮ ﺧﺎک در 3 ﺗﮑﺮار را درون ﻟﻮﻟﻪ ﻫﺎی ﺳﺎﻧﺘﺮﯾﻔﯿﻮژ 50 ﻣﯿﻠﯽﻟﯿﺘﺮی رﯾﺨﺘﻪ و ﺳﭙﺲ 20 ﻣﯿﻠﯽﻟﯿﺘﺮ از ﻣﺤﻠﻮل znso4 ﺣﺎوی ﻏﻠﻈﺖ ﻫﺎی 25، 50، 75، 100، 150 و 200 ﻣﯿﻠﯽ ﮔﺮم در ﻟﯿﺘﺮ روی ﮐﻪ در ﻣﺤﻠﻮلﻫﺎی زﻣﯿﻨﻪ ﻧﻤﮏﻫﺎی kno3 ،nano3 ،ca2(no3) و nh4no3 (ﺑﺎ ﻏﻠﻈﺖ 50 ﻣﯿﻠﯽﻣﻮﻻر) ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد ﺑﻪ ﻟﻮﻟﻪﻫﺎ اﺿﺎﻓﻪ و ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﺪت 24 ﺳﺎﻋﺖ ﺑﺎ دﺳﺘﮕﺎه ﺗﮑﺎن دﻫﻨﺪه ﺑﺮﻗﯽ ﺗﮑﺎن داده ﺷﺪﻧﺪ. ﭘﺲ از آن ﻣﺤﻠﻮل ﺻﺎف روﯾﯽ ﺟﺪا ﺷﺪه و ﻏﻠﻈﺖ روی در ﻋﺼﺎره ﻫﺎ (در ﺣﺎل ﺗﻌﺎدل) ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از دﺳﺘﮕﺎه ﺟﺬب اﺗﻤﯽ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﺪ. ﭘﺲ از ﺟﻤﻊ آوری داده ﻫﺎ، ﻏﻠﻈﺖ روی ﺟﺬب ﺷﺪه از ﺗﻔﺎوت ﺑﯿﻦ ﻏﻠﻈﺖ اوﻟﯿﻪ و ﻧﻬﺎﯾﯽ (ﺗﻌﺎدﻟﯽ) ﺗﻌﯿﯿﻦ و ﺳﭙﺲ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻫﺎی ﻻﻧﮓ ﻣﻮﯾﺮ، ﻓﺮوﻧﺪﻟﯿﭻ و ﺧﻄﯽ ﺑﺮ داده ﻫﺎ ﺑﺮازش داده ﺷﺪ. ﯾﺎﻓﺘﻪ ﻫﺎ: ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻧﺸﺎن داد ﮐﻪ ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﻏﻠﻈﺖ روی در ﻣﺤﻠﻮل ﺗﻌﺎدﻟﯽ ﻣﻘﺪار ﺟﺬب روی در ﺧﺎک ﻫﺎ در ﺣﻀﻮر ﻫﻤﻪ اﻟﮑﺘﺮوﻟﯿﺖ ﻫﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﭘﯿﺪا ﮐﺮد. ﻣﻘﺪار ﺟﺬب روی در ﺣﻀﻮر ﮐﻠﺴﯿﻢ ﮐﻢ ﺗﺮ از ﺳﺎﯾﺮ ﮐﺎﺗﯿﻮن ﻫﺎ ﺑﻮد. ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻫﺎی ﻓﺮوﻧﺪﻟﯿﭻ و ﻻﻧﮓ ﻣﻮﯾﺮ ﺑﺎ داﺷﺘﻦ ﺑﯿﺶ ﺗﺮﯾﻦ ﺿﺮﯾﺐ ﺗﺒﯿﯿﻦ (r2 ) و ﮐﻢ ﺗﺮﯾﻦ ﺧﻄﺎی اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺑﺮآورد (se) ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺗﻮﺻﯿﻒ ﺟﺬب روی ﺑﻮدﻧﺪ. ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ ﻧﺸﺎن داد ﮐﻪ ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺟﺬب روی (b ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻻﻧﮓ ﻣﻮﯾﺮ) و ﺷﺪت ﺟﺬب (n در ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻓﺮوﻧﺪﻟﯿﭻ) ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ در ﻣﺤﻠﻮل ﺣﺎوی ﮐﺎﺗﯿﻮن ﺳﺪﯾﻢ، ﮐﻠﺴﯿﻢ، ﭘﺘﺎﺳﯿﻢ و آﻣﻮﻧﯿﻮم ﺑﯿﺶ ﺗﺮﯾﻦ ﻣﻘﺪار ﺑﻮد. ﺛﺎﺑﺖ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ اﻧﺮژی ﭘﯿﻮﻧﺪ (k ﻻﻧﮓ ﻣﻮﯾﺮ) و ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﮔﻨﺠﺎﯾﺶ ﺑﺎﻓﺮی (mbc ﻻﻧﮓ ﻣﻮﯾﺮ) ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ در ﻣﺤﻠﻮل ﻫﺎی ﭘﺘﺎﺳﯿﻢ، آﻣﻮﻧﯿﻮم، ﺳﺪﯾﻢ و ﮐﻠﺴﯿﻢ ﺑﯿﺶ ﺗﺮﯾﻦ ﻣﻘﺪار را داﺷﺖ. ﺑﯿﺶ ﺗﺮﯾﻦ ﺿﺮﯾﺐ ﺗﻮزﯾﻊ (kf ﻓﺮوﻧﺪﻟﯿﭻ) ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ در ﻣﺤﻠﻮل ﻫﺎی ﺣﺎوی ﺳﺪﯾﻢ، ﭘﺘﺎﺳﯿﻢ، آﻣﻮﻧﯿﻮم و ﮐﻠﺴﯿﻢ ﺑﻮد. ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ روی در ﺣﻀﻮر ﺳﺪﯾﻢ و ﮐﻠﺴﯿﻢ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﯿﺶ ﺗﺮﯾﻦ و ﮐﻢ ﺗﺮﯾﻦ ﺗﻤﺎﯾﻞ را ﺑﻪ ﻗﺮار ﮔﯿﺮی در ﻓﺎز ﺟﺎﻣﺪ دارد.ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮔﯿﺮی: ﻧﺘﺎﯾﺞ اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﻧﺸﺎن داد ﮐﻪ ﺳﺪﯾﻢ ﺑﯿﺶ از ﺳﺎﯾﺮ ﮐﺎﺗﯿﻮن ﻫﺎ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺗﺤﺮک روی در ﺧﺎک ﻫﺎ را ﮐﺎﻫﺶ دﻫﺪ.