کارایی کرم خاکی و ریزوباکتر‌ها بر همزیستی میکوریزایی و رشد سه گونه گیاهی در یک خاک آلوده به فلز سرب

ﺳﺎﺑﻘﻪ و ﻫﺪف: ﺳﺮب از ﻧﻈﺮ ﺳﻤﯿﺖ و ﮐﺎﻫﺶ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﺑﯿﻮﻟﻮژﯾﮑﯽ در ﺧﺎک ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ اﺳﺖ. رﺷﺪ ﮔﯿﺎﻫﺎن ﻧﯿﺰ در ﯾﮏ ﺧﺎک آﻟﻮده ﺑﻪ ﻓﻠﺰات ﺳﻨﮕﯿﻦ ﺑﻪ اﺛﺮ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﺑﯿﻦ ﺟﺎﻧﺪاران در ﻣﺤﯿﻂ رﯾﺰوﺳﻔﺮ و رﯾﺸﻪ ﮔﯿﺎه ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد. ﮐﺮم ﻫﺎی ﺧﺎﮐﯽ، ﻗﺎرچ ﻫﺎی ﻣﯿﮑﻮرﯾﺰا و رﯾﺰوﺑﺎﮐﺘﺮﻫﺎی ﻣﺤﺮک رﺷﺪ ﮔﯿﺎه از ﻣﻬﻢ ﺗﺮﯾﻦ اﯾﻦ رﯾﺰﺟﺎﻧﺪاران ﻫﺴﺘﻨﺪ. از آن ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﺗﺪﮐﯽ درﺑﺎره ﻣﮑﺎﻧﯿﺴﻢ اﺛﺮ رﯾﺰ/ درﺷﺖ ﺟﺎﻧﺪارن ﺑﺮ ﻫﻤﺰﯾﺴﺘﯽ ﻣﯿﮑﻮرﯾﺰاﯾﯽ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ، در اﯾﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ اﺛﺮ ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ و ﻫﻢ زﻣﺎن ﮐﺮم ﺧﺎﮐﯽ و رﯾﺰوﺑﺎﮐﺘﺮﻫﺎ ﺑﺮ ﮐﻠﻮﻧﯿﺰاﺳﯿﻮن رﯾﺸﻪ و رﺷﺪ ﮔﯿﺎه در ﯾﮏ ﺧﺎک آﻟﻮده ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ.ﻣﻮاد و روش ﻫﺎ: ﺑﺬر ﺳﻪ ﮔﻮﻧﻪ ﮔﯿﺎﻫﯽ ﺷﺎﻣﻞ ذرت، ﻣﺮغ و ﮔﺎوﭘﻮﻧﻪ ﭘﺲ از اﺳﺘﺮﯾﻞ ﺳﻄﺤﯽ و ﺟﻮاﻧﻪ زﻧﯽ ﺑﻪ ﮔﻠﺪان ﻫﺎی ﺣﺎوی 4 ﮐﯿﻠﻮﮔﺮم ﺧﺎک آﻟﻮده (ﺟﻤﻊ آوری ﺷﺪه از ﻣﻌﺪن ﺳﺮب ﺑﺎﻣﺎ) و اﺳﺘﺮﯾﻞ ﺷﺪه در دﻣﺎی c 121° ﺑﻪ ﻣﺪت 2 ﺳﺎﻋﺖ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪﻧﺪ. ﺳﻪ ﮔﻮﻧﻪ ﮔﯿﺎه ﺗﻠﻘﯿﺢ ﺷﺪه ﺑﺎ ﻗﺎرچ ﻣﯿﮑﻮرﯾﺰا ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ و ﻫﻢ زﻣﺎن ﺑﺎ ﮐﺮم ﺧﺎﮐﯽ (eisenia foetida) ﯾﺎ رﯾﺰوﺑﺎﮐﺘﺮی ﺗﻠﻘﯿﺢ ﮔﺮدﯾﺪ. ﭘﺲ از ﮔﺬﺷﺖ 3 (ذرت و ﻣﺮغ) و 4 (ﮔﺎوﭘﻮﻧﻪ) ﻣﺎه از دوره رﺷﺪ ﺗﺤﺖ ﺷﺮاﯾﻂ ﮔﻠﺨﺎﻧﻪ، اﻧﺪام ﻫﻮاﯾﯽ ﮔﯿﺎﻫﺎن از ﺳﻄﺢ ﺧﺎک ﺟﺪا ﺷﺪﻧﺪ. ﻏﻠﻈﺖ ﺳﺮب و ﻓﺴﻔﺮ در ﺧﺎک و ﮔﯿﺎﻫﺎن، درﺻﺪ ﮐﻠﻮﻧﯿﺰاﺳﯿﻮن، ﻓﺮاواﻧﯽ اﺳﭙﻮر و ﻃﻮل رﯾﺸﻪ ﮐﻠﻮﻧﯿﺰه اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﺷﺪﻧﺪ.ﯾﺎﻓﺘﻪ ﻫﺎ: ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ، ﺗﻠﻘﯿﺢ ﻫﺮ ﺳﻪ ﮔﯿﺎه ﻣﯿﮑﻮرﯾﺰاﯾﯽ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﺎ ﮐﺮم ﺧﺎﮐﯽ و رﯾﺰوﺑﺎﮐﺘﺮ، درﺻﺪ ﮐﻠﻮﻧﯿﺰاﺳﯿﻮن رﯾﺸﻪ، ﻓﺮاواﻧﯽ اﺳﭙﻮرﻫﺎ، ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ دﺳﺘﺮﺳﯽ ﻓﺴﻔﺮ ﺧﺎک و رﺷﺪ ﮔﯿﺎه را ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻗﺮار داد و ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻧﻮع ﮔﯿﺎه و ﻣﻮﺟﻮد زﻧﺪه ﮐﺎﻣﻼً ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﻮد. ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﯽ ﺑﯿﻦ ﻓﺴﻔﺮ ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﺮس ﺧﺎک و درﺻﺪ ﮐﻠﻮﻧﯿﺰاﺳﯿﻮن رﯾﺸﻪ در ﻫﺮ ﺳﻪ ﮔﯿﺎه (ذرت: r= -0.48, p<0.05؛ ﻣﺮغ: 0/74-=p<0/001 ،r و ﮔﺎوﭘﻮﻧﻪ: 0/65-=p<0/01 ،r) ﻣﻨﻔﯽ و ﻣﻌﻨﯽ دار ﺑﻮد. اﻣﺎ ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﯽ ﻣﻨﻔﯽ ﺑﯿﻦ ﺳﺮب ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﺮس و ﮐﻠﻮﻧﯿﺰاﺳﯿﻮن ﺗﻨﻬﺎ در ﮐﺸﺖ ﻣﺮغ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺷﺪ. ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ از ﺑﯿﻦ ﻓﺎﮐﺘﻮرﻫﺎی ﻫﻤﺰﯾﺴﺘﯽ ﻣﯿﮑﻮرﯾﺰاﯾﯽ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ، ﻓﺮاواﻧﯽ اﺳﭙﻮرﻫﺎ ﮐﻢ ﺗﺮﯾﻦ ﺗﻐﯿﯿﺮات را ﺑﯿﻦ ﺗﯿﻤﺎرﻫﺎی ﻫﻢ زﻣﺎن ﻧﺸﺎن داد. از ﺳﻮی دﯾﮕﺮ، ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﯽ ﺑﯿﻦ ﻓﺮاواﻧﯽ اﺳﭙﻮر ﻫﺎ و ﮐﻠﻮﻧﯿﺰاﺳﯿﻮن رﯾﺸﻪ ﻫﺮ ﺳﻪ ﮔﯿﺎه (ﻏﯿﺮ ﻣﻌﻨﯽدار در ﮐﺸﺖ ذرت؛ ﻣﺮغ: 0/76=p<0/001 ،r و ﮔﺎوﭘﻮﻧﻪ: 0/67=p<0/01 ،r) ﻧﯿﺰ ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﻮد و ﻧﺸﺎن داد ﮐﻪ ﻓﺮاواﻧﯽ اﺳﭙﻮر ﻫﺎ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ ﺷﺎﺧﺺ ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ ﺑﺮای واﺑﺴﺘﮕﯽ ﻣﯿﮑﻮرﯾﺰاﯾﯽ ﻧﯿﺴﺖ و ﺑﻪ ﻧﻮع ﮔﯿﺎه و ﻣﻮﺟﻮد زﻧﺪه ﺧﺎک (ﮐﺮم ﺧﺎﮐﯽ ﯾﺎ ﺑﺎﮐﺘﺮی) ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد.ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮔﯿﺮی: ﻧﺘﺎﯾﺞ اﯾﻦ ﺑﺮرﺳﯽ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ اﻓﺰاﯾﺶ ﺳﺮب و ﻓﺴﻔﺮ ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﺮس ﺧﺎک ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﯾﮑﯽ از ﻋﻮاﻣﻞ ﮐﺎﻫﺶ درﺻﺪ ﮐﻠﻮﻧﯿﺰاﺳﯿﻮن رﯾﺸﻪ ﺑﺎﺷﺪ، اﻣﺎ اﺛﺮ ﻣﻨﻔﯽ ﺳﺮب ﺑﺮ ﻫﻤﺰﯾﺴﺘﯽ ﻣﯿﮑﻮرﯾﺰاﯾﯽ ﺑﻪ ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ ﮔﯿﺎه ﺑﻪ ﺳﻤﯿﺖ ﺳﺮب ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد. ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ درﺻﺪ ﮐﻠﻮﻧﯿﺰاﺳﯿﻮن رﯾﺸﻪ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ ﺷﺎﺧﺺ ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ از رﺷﺪ ﮔﯿﺎﻫﺎن ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻧﯿﺴﺖ و ﺑﻪ ﻋﻮاﻣﻞ دﯾﮕﺮی ﻫﻢ ﭼﻮن ﻧﻮع ﮔﯿﺎه، ﻏﻠﻈﺖ ﻓﺴﻔﺮ و ﺳﺮب ﺧﺎک ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد. ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻫﺮ اﻧﺪازه ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ ﮔﯿﺎه ﺑﻪ ﺳﻤﯿﺖ ﺳﺮب ﺑﯿﺶ ﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ، ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﯽ ﺑﯿﻦ رﺷﺪ ﮔﯿﺎه و ﻫﻤﺰﯾﺴﺘﯽ ﻣﯿﮑﻮرﯾﺰاﯾﯽ ﻣﺸﻬﻮدﺗﺮ اﺳﺖ.